To grow in isolation: Sibel Horada’s gardens at Depo 

Matt Hanson

10-11 min. read
 

"That which does not kill us makes us stronger.”  

Friedrich Nietzsche, Twilight of the the Idols (1888) 

When the contemporary art of Sibel Horada went on display in Istanbul’s non-profit art space Depo on November 16th, titled, An Internal Garden, it met the harsh political reality in Turkey. That morning, the police took Asena Günal, Depo's program coordinator, from her home into custody. Her detainment followed a smear campaign in the pro-government media criminalizing Anadolu Kültür (translated as Anatolian Culture), the parent company of Depo. 

Osman Kavala founded Depo in 2008 as a cultural complex, multistory art space out of his grandfather’s historic tobacco warehouse in Tophane. Yet to receive formal charges, he has been in prison since the 18th of October, 2017. Despite negative press and emotional turbulence in the community, the body percussion group KeKeÇa led a performance to kick off the six-week exhibition. An Internal Garden sustained the living art of Sibel Horada and contributing artists Gülşah Mursaloğlu and Cevdet Erek, as a demonstration of natural growth in isolation, no less beautiful, and with the Nietzschean strength of survival.

To take a short walk through Tophane with open eyes is to survey one of the embattled fronts of the ongoing class conflicts in Turkey. Its streets are often scanned fleetingly by wandering tourists who trudge down its crumbling, cobblestone slopes, weary of soiled, running water and buckets dropped by aunties from bay windows, while terminally in earshot of deafening construction that sounds like the desperate gasps and death rattles of daytime ghosts resurrected from Ottoman times gaining newfound confidence under the current regime, where money flows in certain, predictable directions, mostly back, regressively, to a time when the prevailing conservative values reigned.        

Depo is around the corner from a traditional börek bakery, a barber shop and a vendor of çiğ köfte (vegan raw meatball) who says that he has traveled the world, and in a past life, was a prominent doctor. It is a place where alcohol-forbidding family corner stores compete with vintage clothiers, where, only a few paces up the street from avenue-wide banners proclaiming the glories of Islam, bars play reggae and globetrotting vegans dine. The name of the neighborhood, Tophane, is synonymous with its bygone arms industry, and recently, with the temporary transplanting of Istanbul Modern during the ambitious, mega-industrial, government-sponsored dream to renovate the ancient district, a project known as Galataport. 

In the not-too-distant past compared to the antique heritage of Istanbul, just shy of a hundred years ago following the 1924 population exchange between Turkey and Greece, Osman Kavala’s grandfather came to the shorefront neighborhood with his family from what is now the Greek city of Kavala. He was a tobacco merchant, and set up a warehouse for bales to be taken by horse and carriage to the port where commodities were then traded, as they had been for millennia, through an active harbor that some say is older than Alexandria.

“The neighborhood is changing. There were no shops, no galleries,” Kavala said, noting that many locals are from the eastern province of Siirt, during a 2011 walk through the Depo building with the artist collective Patin Zyro. “We don’t position ourselves as newcomers. We try to have a sincere communication with the people living here. With gentrification, and urban transformation, galleries and shops started to move here, which is causing some tensions.” 

The tensions that Kavala spoke of include a number of incidents in Tophane, specifically since 2010, when 20 assaulters injured five people among visitors of an art gallery for drinking alcohol in the street. Four years later, in May, a group carrying sticks attacked a gathering outside of a graffiti exhibition organized by the gallery Mixer, which has moved closer to the shore only a five-minute walk away to safety in Karaköy, surrounded by bars and cafes. In 2015, and twice in 2016, attackers targeted Tophane. In reports filed by Bianet.org, local police were said to arrive generally about an hour after being called, but never dealt justice. 

“Contemporary art contributes to critical thinking, self-reflection, to understand openly and immediately the issues influencing the political culture, the urban problems. We thought that this place can serve that purpose,” said Kavala of Depo in 2011, when his company, Anadolu Kültür participated in Turkey’s EU accession initiatives. “We emphasize work by artists from the region, the Middle East, Caucasus, Balkans. I’m familiar with other art forms, like literature and so on, but I think this [contemporary art field] is really a challenge because we can have an audience of people from different walks of life, and it brings about a new synergy, more universal, more critical, something needed for the transformation.”

The artist gets her hands dirty 

Sibel Horada and Gülşah Mursaloğlu walked into Depo bearing inquisitive smiles, exuding attitudes peculiar to educated, liberal Turks who everyday vent with ironic fascination to cope with the political climate and its erratic downpours of acid rain. Spacious, the hallway led inside through whitewashed walls. A rustic shelf, made with splintering, unvarnished planks of wood held up some exhibition literature. There were four jars, held into place with metal fasteners. Filled halfway with water, a single, solitary plant grew in each jar. 

The curation, by Lara Fresko-Madra, is curiously subtle, pointing to the elements of life: light, air, and water. A PhD candidate in art history at Cornell University, Fresko-Madra focuses on Turkey’s history of social violence in contemporary art practices. Eyeing the first few pieces installed before the floor’s main gallery opens where horse-drawn carriages brimming with tobacco once sped out for the early modern port, a small jar of water grew with a plant affixed to the wall under the shade of a larger specimen. Its placement emphasized how even in a completely artificial and groundless garden, laws of nature apply, even while, outside in the greater world, manmade ones may not.

“Making soil was the first idea I had for this exhibition. A terrarium-like structure at the center of the space hosts a culture of compost worms that work through the building’s organic waste, producing rich soil in the duration of the show. Compost is one of three processes taking place at the exhibition. On the walls are cuttings from plants, trying to root in water-filled jars. I am also shredding daily newspapers to make water soluble planters,” Horada said with a laugh, hinting at the names of newspapers that she happily shredded. “Visitors often help with making planters. At the end of the exhibition, we will use them to plant the rooting vegetation in the compost. Visitors will be asked to take them out and plant them. When the roots get stronger, the newspapers will completely dissolve into the earth."

When transplanted from water to soil, for example, plants will produce different roots from one habitat to the next. In the water-filled jars that Horada exhibited, plants are not only individualized, but must fight the harsh environment of decay. And still, most of the plants, levitating against the blank interior, are refreshingly vital, green as emeralds, seemingly as sturdy as a happy sunflower facing the sky on a clear day. With clever bouquets of insight, Horada used the bottom-up systems of vegetation as her medium through which to express human values, and overall, to critique the overarching zeitgeist in which the natural growth of individuals, and of local collectives are stunted by the heavy-handed artifice of political power.

“Contemplating on the contemporary fascination with compost, I noted that modern cities are designed to keep us away from soil. City dwellers like to keep their nice shoes clean, but why do so many of us find ourselves making compost in our shiny kitchens?" she asked. "The answer may be more intricate than a yearning for nature. For me at An Internal Gardenit came out of a necessity to form an attitude towards decay.”

Horada has the enthusiasm of a horticultural practitioner, with the gentle, persuasive air of an amateur botanist in the original meaning of the word amateur, as a lover. With her unique take on merging nature and art, she stood up, in her way, to authoritarianism in Turkey. In like fashion, her artful dissidence is shared by a popular representation of the poet John Wilmot, Earl of Rochester in the 2004 film Libertine, who raised his drunken voice to an adversary in the 17th century British parliament, saying: “I am nature. you are art. Let us see how we compare.” 

There are two different processes of decay: aerobic and anaerobic, she explained, the latter being of the more revolting, foul variety. Worms, though they might look like mere rot, aerate soil. When she began to conceive of An Internal Garden, Horada thought of the entire Depo building as a compost facility. Born the year of Turkey’s defining 1980 military coup, Horada maintains an alternative approach to political change, one that demands independent, creative action beyond the impasse of status quo dialogue that has afflicted her country and its people, especially the leadership, with flagrant intractability for as long as she has been alive. 

To broaden the political spectrum  

Kavala became a young, leftwing intellectual as he watched the tobacco business fade. His father passed away while he pursued graduate studies in the US. He eventually invested his education and resources in the NGO business, founding Iletisim Publications in 1983, which, today, is one of Turkey’s leading publishers. Among its 2,700 titles are the complete works of Dostoevsky, Borges, Woolf, and local authors like the feminist icon Sevgi Soysal and the James Joyce of Turkish literature, Oğuz Atay. As a trendsetting entrepreneur, Kavala imported Commodore 64, the first game computer, based out of the Depo building in the 1980s. 

Reflecting on Kavala’s life, Horada understands his work in the NGO sector as a way to “aerate” the political oppression that ensued following the 1980 coup, when Turkey’s southeast suffered a protracted state of emergency much worse than the present condition. In response, he started a number of initiatives, including the Diyarbakır Arts Center, which stages public talks, film screenings, drama workshops and a Kurdish reading club among other activities. In a way, he has created an ecology of creative work, which leads to intercultural entrepreneurism and multigenerational empowerment. Horada, with her show, An Internal Garden, presented a literal microcosm of the fertile intellectual and social environments as Kavala inspired. She describes contemporary art culture as dependent on the “health of the soil” of such groundwork.  

The proudly independent “Açık” (Open) Radio is housed next door to Depo. Its staff provided Horada with daily papers, tea and coffee scraps to cultivate her compost, in the true spirit of partnership as a solidarity organization. To best implement and manage the composting of fruit, vegetables, worms, tea, coffee, and newspaper at the center of her exhibition, Horada invited friends as consultants, Hakan Türkkuşu, in vermiculture, and Senem Tüfekçioğlu in permaculture. In fact, Tüfekçioğlu inspired the show by giving Horada a yogurt container of compost worms at the end of her workshop the previous year. Türkkuşu helped to set up the compost heap, and conducted further composting workshops as part of the exhibition program. At one point, a guest speaker from the Permaculture Research Institute, Iraz Candaş spoke about soil microbiology at Depo during the run of An Internal Garden. 

“The show is learning from the ideas of permaculture because it takes the forest ecosystem as something to aspire to [in human culture]. A forest is considered sustainable because the only external energy it requires is the sun. Agriculture, for example, is not a sustainable system,” she explained. “A forest generates life as a result of the exchange and communication between a multiplicity of actors. The organisms that ensure decay, decompose matter into forms that can be reused by plants and other organisms. Soil itself is living matter and all new life depends on its livelihood. The compost we make is emulating that process while permaculture aspires to design sustainable systems to sustain human life. Because of the complexity of sustainable ecosystems, diversity is key in permaculture. Think of culture in this way: Permaculture says not to do monoculture, which is completely against what the nation-state says.”

At the back of the gallery space, a barred window throws light onto the street, announcing the presence of Depo to the neighborhood along a pedestrian street connecting Tophane to Galata with signs of gentrification, a Lebanese fusion restaurant, a historic Greek residence transformed into a cafe, and a French high school leading to the old Genoese tower. With a closer look, the bars are gripped by hands sculpted out of painted polyester by Cevdet Erek. Titled, “Two Double Sided Hands on Grille” (2009), his visceral metaphor of clenched fists on either side of the cold metal brings to life the greater reality of imprisonment as both inside and outside of jail in a lawless world. Horada's invitation to contributing artists and consultants was based on her understanding of soil as a fertile relationship of creative networks.  

“I’m interested in non-human temporalities, both those that are larger and smaller than ours. When Sibel invited me to this exhibition, I was working on a project with materials I conceptualize as ‘time bending matter’. Then we talked more in depth with Sibel and Lara about the exhibition and its conceptual framework, and I started thinking about the temporality of plants in relation to Sibel's work," said  said Mursaloğlu, whose piece, “An Operator with Measured Endeavors” (2018), used silica gel, silicone, wood, and a circulating set of purple cabbage leaves. "I wanted to bring one of the time bending materials to this piece, and I decided to work with silica gel since it is commonly used in plant drying practices. The silica gel prevent the cabbage leaves from decaying, but whether this process extends their temporality or destroys them remains unknown. 

Her work, though seemingly innocent, has an unsettling effect in the context of the exhibition and the greater political climate. It is essentially an ambient object that reveals the fragility of perishable substance, specifically a dried vegetable hovering at the end of clean metal hooks above an abstract well, an oblong hole. It channels the omnipresent gravity of confinement under both organic and artificial pressures. 

“The hole says something to me about our relationship to the earth, one that is characterized by receiving and demanding," she said. "Yet there are other ways of forming relationships with the earth, measured endeavors that allow for resistance, little mechanisms of survival that we develop for ourselves An Internal Garden is a testament to these practices.” 

www.depoistanbul.net

Tecritte büyümek: Sibel Horada’nın Depo’daki bahçesi 

Matt Hanson

10-11 dakika okuma süresinde

“Bizi öldürmeyen şey, güçlendirir.”

Friedrich Nietzche, Putların Alacakaranlığı (1888)

Sibel Horada’nın sergisi 16 Kasım’da İstanbul’un kâr amacı gütmeyen sanat kurumlarından Depo’da açıldığında Türkiye’nin sert politik gerçekliğiyle yüz yüze geldi. O sabah polis Depo’nun program koordinatörü Asena Günal’ı gözaltına aldı. Günal’ın gözaltına alınması, iktidar yanlısı medya kuruluşları tarafından Depo’nun çatı kurumu olan Anadolu Kültür’ü hedef alan bir karalama kampanyasını takip etmişti.

Osman Kavala Depo’yu 2008 yılında, Tophane’de, dedesinden kalan tarihi tütün deposunda kültürel bir kompleks, disiplinler-arası bir sanat alanı olarak kurdu. Kendisi, hala yargı önüne çıkmamış ve resmen hüküm giymemiş olmakla beraber, 18 Ekim 2017’den beri hapiste tutuluyor. Medyada çıkan olumsuz haberler ve sanat camiasını sarsan duygusal türbülansa rağmen, Horada’nın altı hafta süren sergisi, beden perküsyonu topluluğu KeKeÇa’nın performansıyla açıldı. Bir İç Mekân Bahçesi Sibel Horada’nın yaşayan/canlı sanatıyla sergiye katkıda bulunan Gülşah Mursaloğlu ve Cevdet Erek’in işlerine ev sahipliği yaparak, tecrit altında büyümeyi, gelişmeyi ve Nietzche-vari bir hayatta kalma kuvvetini ortaya koydu.

Tophane’de yapılan kısa bir yürüyüş Türkiye’de süregelen sınıf çatışmalarının cephelerini gözlemlemek için yeterli. Sokaklarında sıklıkla turistler gezinir; engebeli, bozuk parke taşlı yokuşlarından aşağıya akan çamurlu sular ve pencerelerden salınan sepetler arasında, durmaksızın süren inşaat gürültüsünün menzilinde dolaşırlar. Kulakları sağır eden inşaat gürültüsü, mevcut iktidardan aldıkları yeni bir özgüvenle zuhur eden Osmanlı hayaletlerinin acınası can çekişmelerini andırır. Paranın tahmin edilebilir yönlere doğru, genellikle geriye/geçmişe, muhafazakar değerlerin hüküm sürdüğü bir zamana doğru aktığı bir dönemdir bu. 

Depo bir börekçi, bir berber ve dünyayı gezdiğini, hatta önceki hayatında önemli bir doktor olduğunu iddia eden bir çiğköftecinin dükkanının köşesinde yer alıyor. Bu sokak, alkol satmayan aile işletmelerinin vintage dükkanlarıyla rekabet ettiği, İslam’ı yücelten devasa pankartların birkaç adım ötesinde reggae barlarının ve gezgin veganların yemek yediği restoranların olduğu bir sokak. Mahallenin adı, mazisindeki ağır silah endüstrisine göz kırpıyor. Yakında, bu eski bölgeyi tamamen yeniden yapılandıracak olan devlet sponsorlu mega-endüstriyel ve oldukça iddialı Galataport projesinin adıyla da anılacak. 

Osman Kavala’nın dedesi, ailesiyle birlikte, bu gün bir Yunan şehri olan Kavala’dan İstanbul’un bu kıyı mahallesine 1924 yılındaki Türkiye - Yunanistan nüfus mübadelesi sırasında göç ediyor. Bu, İstanbul’un antikiteye uzanan tarihini düşününce çok da eski sayılmayan bir tarih. Bir tütün tüccarı olan Kavala, tütün balyalarının muhafaza edilip, binlerce yıldır yapıldığı gibi, atlı arabalarla, bu şehrin İskenderiye’den bile eski olduğu söylenen limanına taşınacağı bir depo kuruyor. 

“Mahalle değişiyor. Burada dükkanlar, galeriler yoktu, ”diyor Kavala, 2011 yılında Patin Zyro sanatçı kolektifiyle yaptığı Depo turu sırasında. Mahallenin yerlilerinin çoğunun Siirtli olduğunu belirtiyor. “Biz kendimizi yeni gelenler olarak konumlandırmıyoruz. Burada yaşayan insanlarla içten bir iletişimde olmaya çalışıyoruz. Kentsel dönüşüm ile beraber galeriler ve dükkanlar buralara taşınmaya başladı ve bu bir gerginlik yaratıyor.”

Kavala’nın bahsettiği gerginliklere Tophane’de özellikle 2010 yılından başlayarak yaşanmış bazı olaylar örnek gösterilebilir. O yıl 20 saldırgan, aralarında galeri ziyaretçilerinin de bulunduğu beş kişiyi sokakta alkol tüketmelerinden ötürü yaralıyor. Bundan dört yıl sonra Mayıs ayında, sopalı bir grup, Karaköy’ün güvenli sayılan kafe ve barlarla çevrili sahiline yalnızca beş dakika yürüme mesafesinde Mixer tarafından organize edilen bir graffiti sergisinin önünde toplanmış olan gruba saldırıyor. 2015 ve 2016 yıllarında iki kere daha saldırganlar Tophane’yi hedef alıyorlar. 

“Çağdaş sanat eleştirel düşünceye, öz-değerlendirmeye alan açıyor, hızlı, açık bir şekilde politik kültürü etkileyen meseleleri, kentsel problemleri anlamaya yardımcı oluyor. Burasının da bu amaca hizmet edebileceğini düşündük.” diyor Kavala Depo için 2011 yılında. Bu esnada kurucusu olduğu Anadolu Kültür, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne katılım girişimlerinde rol oynuyor. “Yerel sanatçıların ve Orta Doğu, Balkanlar ve Kafkaslardan sanatçıların işlerine yer veriyoruz. Diğer sanat formlarına da aşinayım, edebiyat ve benzeri, ancak çağdaş sanatın gerçek bir gücünün olduğunu düşünüyorum çünkü apayrı yaşamlardan gelen insanlardan oluşan bir izleyici kitlesine ulaşma şansı var. Daha evrensel, daha eleştirel, yeni bir sinerji ortaya çıkarabiliyor, bunlar yenilenme ve dönüşümün ihtiyaç duyduğu şeyler.”

Sanatçı ellerini toprağa buluyor

Sibel Horada ve Gülşah Mursaloğlu Depo’ya yüzlerinde meraklı gülümsemelerle giriyorlar. Eğitimli ve liberal Türkler’in politik iklime ve onun asit yağmurlarına dayanmak için takındıkları ironik tavrı sergiliyorlar. Geniş ve havadar bir koridor, beyaz duvarlar boyunca ilerleyerek içeri açılıyor. Verniksiz ham ahşaptan yapılmış bir rafta sergi broşürleri duruyor. Kelepçelerle duvara sabitlenmiş, yarısına kadar suyla dolu dört kavanozun her birinde birer bitki büyüyor.

Küratörlüğünü Lara Fresko-Madra’nın üstlendiği sergi, şaşırtıcı derecede sessiz ve usulca, yaşam elementlerine işaret ediyor: ışık, hava ve su. Cornell üniversitesinde sanat tarihi üzerine doktorasını yapmakta olan Fresko-Madra, çağdaş sanat pratiklerinde Türkiye’nin toplumsal şiddet tarihine odaklanıyor. Giriş katının bir zamanlar içinden tütün yüklü at arabalarının limana doğru yola çıktığı ana galerisinde karşıma çıkan ilk işlere göz atıyorum, küçük bir kavanozun içinde suda büyüyen ve duvara sabitlenmiş bitki, kendinden daha büyük bir bitkinin gölgesinde büyüyor. Yerleştirilme şekli, topraksız ve suni bir bahçede bile doğanın işleyişinin ve kurallarının sürdüğünü vurguluyor; dışarıda, geniş dünyada, bazı insan yapımı kurallar işlemese de. 

 “Bu sergi için aklıma gelen ilk fikir toprak üretmekti. Mekanın merkezine yerleştirdiğim terarryum benzeri bir yapı, kompost solucanlarına ev sahipliği ederek, sergi boyunca binanın organik atıklarını zengin toprağa dönüştürüyor. Sergide yer alan üç süreçten biri kompost. Duvarlarda, bitkilerden kesilmiş çelikler, içi su dolu kavanozlarda köklenmeye çalışıyorlar. Bir yandan da, Açık Radyo’dan aldığım günlük gazeteleri doğrayarak, suda çözünebilir saksılar üretiyorum” diyor Sibel Horada, yırtıp parçaladığı gazetelerin isimlerine göndermede bulunurken gülerek. “Ziyaretçiler de saksı yapımına yardımcı oluyorlar. Serginin sonunda, köklenmekte olan bitkileri kompostla beraber bu saksıların içine ekeceğiz. Ziyaretçiler bitkileri saksılarıyla birlikte dışarı çıkarıp toprağa ekecekler. Kökler sağlamlaştıkça gazeteler tamamen dağılıp toprağa karışacak.”

Sudan çıkarılıp toprağa ekilen köklenmiş bir bitki, habitatının değişmesiyle farklı kökler de çıkaracak. Horada’nın sergilediği su dolu kavanozlarda, bitkiler yalnızca bireyselleşmiş ve soyutlanmış değiller, aynı zamanda çürümenin sert iklimine karşı da direniyorlar. Ama buna rağmen, boş mekânda havada asılı bitkilerin çoğu, ferahlatıcı derecede canlı, zümrüt gibi yeşil ve güneşli açık havada gökyüzüne dönük ayçiçekleri gibi kuvvetli ve mutlu gözüküyorlar. Uzun süreli gözlemlerini ve sezgilerini bir araya getiren Horada, bitkilerin tabandan yukarı büyüyen sistemlerini, insani değerleri anlatmak için bir mecra olarak kullanıyor. Bu dil yoluyla, bireylerin ve yerel kolektiflerin doğal gelişimlerinin baskın politik güçler tarafından sert bir biçimde engellendiği güncel durumu eleştiriyor.

“Günümüzde komposta karşı büyümekte olan ilgi üzerine düşünürken, modern şehirlerin bizleri topraktan uzakta tutmak için tasarlandıklarını fark ettim. Şehirliler şık ayakkabılarını temiz tutmayı tercih ediyorlar. Öyleyse nasıl oluyor da bir çoğumuz kendimizi parlak yüzeyli mutfaklarımızda kompost yaparken buluyoruz?” diye soruyor. “Cevap doğaya özlemden çok daha incelikli ve karmaşık olabilir. Benim için Bir İç Mekân Bahçesi, çürümeye karşı bir tavır takınma ihtiyacından ortaya çıktı.”

Horada bir bitki-bilimcinin ilgi ve bilgisi ile amatör bir botanikçinin (esas anlamıyla amatör - yani ‘seven’) yumuşak ancak ikna edici havasını kendisinde birleştiriyor. Doğa ve sanatı birleştiren özgün yaklaşımıyla, kendi yoluyla Türkiye’deki otoriter iklime karşı duruyor. Horada’nın muhalefeti, 2004 yapımı film Libertine’de benzer bir şekilde yankılanıyor. Şair John Wilmot Earl of Rochester bir 17. yy İngiliz parlamentosunda şunları diyor: “Ben doğayım. Siz sanatsınız. Bakalım nasıl kıyaslanacağız.” 

Çürümenin iki farklı şekli var: aerobik ve anaerobik, diye açıklıyor, kötü kokulu ve tiksinç olanın ikincisi olduğunu not ederekten. Solucanlar, çürümenin bir ürünü gibi gözükseler de, aslında toprağı havalandırarak kokuşmayı önlerler. Bir İç Mekân Bahçesi’ni yaratmaya başladığında, Horada tüm Depo binasını bir kompost olarak düşündüğünü söylüyor. 80 darbesiyle aynı yıl doğan Horada, politik değişim için alternatif bir yaklaşım sürdürüyor. Kendini bildi bileli ülkesini ve ülkesinin insanlarını hakimiyeti altında tutan statükocudiyaloğun açmazlarına karşı bağımsız, yaratıcı ve harekete geçmeyi talep eden bir yaklaşım bu. 

Politik spektrumu genişletmek için

Tütün işleri düşüşe geçerken Kavala genç, sol görüşlü bir entellektüeldi. ABD’deki yüksek lisans eğitimi sırasında babası vefat etti. Daha sonra eğitim ve birikimini 1983 yılında, hala günümüzde Türkiye’nin önde gelen yayınevlerinden olan İletişim Yayınları’nı kurarak kâr amacı gütmeyen oluşumlara yatırmaya başladı. Yayınevinin bastığı 2,700 kitap arasında Dostoyevsky, Borges ve Woolf’un tüm eserleri, Türkiyeli yazarlar, feminist düşünür Sevgi Soysal ve Türk edebiyatının James Joyce’u olarak görülen Oğuz Atay’ın eserleri de var. Trendlere yön veren bir girişimci olarak Kavala, 1980’lerde ilk oyun konsolu Commodore 64’ü de ithal etmiş. 

Kavala’nın yaşamı  üzerine düşünen Horada, onun kâr amacı gütmeyen girişimlerini 80 darbesini takip eden politik baskı ortamını “havalandırmak” için bir yöntem olarak yorumluyor. Bu esnada Türkiye’nin Güneydoğusunda ise daha büyük bir aciliyet söz konusu. Kavala tüm bunlar üzerine, birkaç inisiyatif başlatıyor. Bunlardan biri olan Diyarbakır Sanat Merkezi, halka açık konuşmalar, film gösterimleri, drama workshopları ve Kürtçe okuma kulübü gibi etkinlikler düzenliyor. Bir anlamda, Kavala’nın girişimleri, yaratıcı işler için bir ekoloji oluşturuyor; kültürlerarası girişimciliğe ve jenerasyonlar-arası kuvvetlenmeye yol açıyor. Bir İç Mekân Bahçesiile Horada, Kavala’nın tohumlarını ektiği bereketli, entellektüel ve sosyal alanı bir mikro dünya olaraksunuyor. Güncel sanat ve kültürün durumunun, işinin merkezine aldığı “toprağın sağlık durumuna” bağlı olduğunu söylüyor.

Gururla bağımsız olan  Açık Radyo, Depo’nun yan komşusu. Radyo ekibi sergideki komposta katkıda bulunmak için, birlik ve dayanışma ruhu ile Horada’ya günlük gazeteleri, çay ve kahve atıklarını getiriyor. Horada, gazete, sebze, meyve, çay ve kahve atıklarının çürüyüp gübreye dönüşmesini en sağlıklı şekilde gerçekleştirebilmek için, sergiye birkaç arkadaşını danışman olarak davet ediyor: vermikültür alanında Hakan Türkkuşu’nu, permakültür alanında ise Senem Tüfekçioğlu’nu. Bir evvelki yıl gerçekleştirmiş olduğu workshopun sonunda Horada’ya bir yoğurt kabı içinde kompost solucanları veren Tüfekçioğlu’nun sergiye katkısı aslında sergi sürecinden önce gerçekleşiyor. Türkkuşu ise kompost düzeneğini kurmakta yardımcı oluyor ve serginin programı dahilinde kompost workshopları veriyor. Sergi sürecinde Permakültür Araştırma Enstitüsü’nden konuk konuşmacı Iraz Candaş ise Depo’da toprak mikrobiyolojisi üzerine bir konuşma yapıyor.

Galerinin arka kısmında bir pencere sokağa doğru düşürdüğü ışık huzmesiyle, Depo’nun varlığını mahalleye ve Tophane’yle Galata’yı birbirine bağlayan sokağa bildiriyor. Sokak kentsel dönüşümün izlerini taşıyor; bir Lübnan füzyon mutfağı restoranı, kafeye dönüşmüş tarihi bir Rum binası, Galata Kulesi’ne bakan bir Fransız Lisesi.Pencereye yakından bakıldığında, metal parmaklıklarının Cevdet Erek tarafından yapılmış polyester eller tarafından kavrandığı görülüyor. İşin ismi Parmaklıklarda İki Çift Taraflı El(2009).Sıkılmış yumrukların soğuk metali iki tarafından kavradığı iş, bugün başka bir gerçekliği çağrıştırıyor; adaletin olmadığı bir dünyada hapishanenin hem içinde hem de dışında hissedilen hapsolmuşluk hali. Horada’nın sanatçı ve danışmanlara sunduğu iş birliği daveti, toprağı bereketli bir ilişkiler ağı olarak görmesinden kaynaklanıyor.

“İşlerimde insan dışı zamansallıklarla ilgileniyorum, hem kendi deneyimlediğimden daha büyük hem de daha küçük olan zamansallıklarla. Sibel beni sergiye davet ettiğinde, uzun süredir  “zaman büken malzemeler” adıyla kavramsallaştırdığım malzemelerle çalışıyordum. Sergi fikri hakkında Sibel ve Lara’yla daha derinlemesine konuştuğumuzda, Sibel’in işiyle de ilişkilenerek bitkilerin zamanı, geçicilikleri ve fanilikleri üzerine düşünmeye başladım” diyor Mursaloğlu. Ölçülü Uğraşları Olan Bir Operatör (2018)işinde malzeme olarak silika jel, silikon, ahşap, ve devridaim eden lahana yaprakları kullanıyor. “Zaman büken malzemelerden birini bu işe taşımak istedim, ve silika jel  bitki kurutma pratiklerinde kullanıldığı için onunla çalışmaya karar verdim. Silika jel lahana yapraklarının nemini emerek onları çürümekten koruyor, ancak bu muhafaza süreci onların ömrünü mü uzatıyor yoksa onları imha mı ediyor, bu sorunun cevabı hala belirsiz.”

Serginin genel çeperi ve daha geniş bağlam düşünüldüğünde, dışarıda var olan politik iklim göz önüne alındığında, bu iş görünüşte masumane de olsa, tedirgin edici bir etki kazanıyor. Bu yerleştirme aslında çürüyebilen, yok olabilen bir malzemenin kırılganlığını ortaya koyuyor. Temiz metal kancalardan sallanan kurumuş yapraklar soyut, oval bir deliğin üzerinde asılı duruyor; organik ve suni baskıların altında hep var olan sınırlanmaların şeylerin üstünde yere doğru uyguladığı kuvveti somutlaştırıyor.

“Çukurlar bana hep yeryüzüyle kurduğumuz ilişkiyi ve bu ilişkilenme şeklinde öne çıkan talep etme, alma ve tüketme eylemlerini düşündürüyor” diye ekliyor Mursaloğlu. “Oysa, yeryüzüyle ilişki kurmanın başka şekilleri var; dirence yer veren ölçülü uğraşlar, kendimiz için geliştirdiğimiz küçük hayatta kalma mekanizmaları, pratikleri mevcut. Bir İç Mekân Bahçesi bu pratiklere ithaf edilmiş bir sergi.”

Çeviri: Müveddet Nisan Yıldırım

www.depoistanbul.net