Just more broken than normal

An interview with Neslihan Başer

Asena Doğan

9-10 min. read / scroll down for text in Turkish

In a city that we’ve got used to be unseasonableness, sleepless, in chaos and to see most unexpected things as in their most probable aspects, a young artist is revealing her inner peace, through nature and memories: making us witness this phase together with her! Neslihan Başer summarizes the journey to her inner world and her works: “Ever since I started producing, I have formed all my work to express myself. Even though my work consists my inner world’s reflections and interpretations, my existence cannot be alienated from thousands-of-years-old human history. Although my work is derived from my personal encounters and my own inner queries, I feel that a more inclusive voice is naturally heard through them.”

We had an inspirational conversation that extends from the artist's grandmother, who is a mentor for her, embroidery, nature and utopias to what it means to be an artist for her. 

You had started your education in Adana and completed in Milano. And your family has a strong effect on your works as well. How did you come up with the decision of ‘being an artist’ or becoming a professional in art? What were the effects of getting an education abroad and learning something different than plastic arts?

I can say that everything improved and took shape in time. Being an artist was not a decision I made when I set off for my journey. I don’t feel that way now, but I used to pay little attention to “future” for some reason. Maybe I didn’t want to grow up and become distant to myself. Staying a child was not the issue either. My only wish was to continue my conversation with my inner world which was always there, but which I especially got to know through my grandmother’s stories and wisdom. When I had realized that I can make this wish come true by making art, I couldn’t be indifferent and started producing.

The most valuable lessons I had learned through my education abroad are the importance of research process, how it should be done, and how it effects the creating process. It was very crucial for me to acknowledge that knowledge, practice, and questioning are parts of an inseparable whole. To be in constant interaction is vital and to have sufficient resources and essential environment to apply what I had learned in this process is critical.

In this context, I can state that living abroad for a period of time has been very useful. Through education, we not only gain knowledge but also form habits, which get embedded in our future productions, just like our lives with constantly added values. Before, I thought learning textile rather than plastic arts was a disadvantage; but as I got to know more of myself and what I want to do in time, my thoughts had changed. The materials, fabric and yarn,  I use to produce my works belong to my childhood and identity; they are commemorative objects for me rather than ordinary materials. In this respect, my textile education helped me to have a deep knowledge theoretically and practically.

When I saw your works for the first time at your first solo exhibition ‘Faces of Memoirs’,  a quote from one of my favorite authors came to my mind, Jonathan Safran Foer: “Memory was supposed to fill the time, but it made time a hole to be filled.” I think your memories have a rather healing effect on you than Foer’s. You have readings regarding positive psychology and inner peace, also you are recreating the feelings of the memories in your works.  How do you recreate that feeling and how do the audience accompany you during this process?

I think human beings are restless creatures by nature since they’re aware of the notion of death. Some people feel the effects of this restlessness more than others and they struggle to coexist with the effects of this notion. In my opinion, people can ignore this anxious feeling if they have goal or a purpose in life. Yet, you have to have hope to have a purpose in life. Just like Eugenio Borgna mentioned in La Solitudine Dell'anima (Solitude of Soul): “Fear and hope are two basic elements of humanity: They are in tension and constant controversy with each other.”   

I try to ease this tension by producing works emerging from my memories. Today, I feel how effective my memories are to find and maintain my inner balance. Again, just like Borgna said, “In mind, there is not only previously experienced happy times’ memory; there are also hope of happiness and this mysterious connection of future and past or past and future.” 

Just like you’ve said, ‘Faces of Memoirs’ was driven by the curative effects of my memories. Because it was my first exhibition, the works in the show can be regarded as reflections of my character building up. During the formation process of the exhibition, a specific period of time I had spent with my grandmother has a crucial impact and actually that period has been the initial step to let my memories and feelings shape my works. 

The hardest part of preparing for an exhibition is forming the story and, more importantly, asking the right questions; then, my real journey begins through the production of the works. Although getting the exhibition together is a long and complex process, production is more straightforward, yet more exhausting. I have to reflect everything I feel onto my work by experiencing the memories all over again, in other words reliving certain moments. I try not to leave my studio before I finish a work  since it is an emotionally intense period for me. I do not make an effort to give a message to the viewers via my works. During my production process, all my focus is on my feelings; I aim to restrict or shape the reality I am in.

The initial impression I received from your works was ‘to be yourself’. Simple, direct, dominant and feminine. Similar to nature’s attitude on urban life or society’s approach to women. Tested one is strong and dominant, but this doesn’t appear in obvious ways. Is there any relation between the materials you use and your wording which is established in your works?

Ever since I started producing, I have formed all my work to express myself. Even though my work consists my inner world’s reflections and interpretations, my existence cannot be alienated from thousands-of-years-old human history. Although my work is derived from my personal encounters and my own inner queries, I feel that a more inclusive voice is naturally heard through them. The materials I use (fabric–yarn) have helped women express themselves and reflect on their inner worlds for thousands of years; they also unearthed hidden stories or lives. Since the materials have a feminine side (though the subject is not always a woman) and they are tools used for healing both spiritually and physically, the thoughts and feelings I try to narrate in my works might lead into an intense conversation with the viewer.  

What is the background story of embroidery for you? Are there any disadvantages of choosing a technique being used for decorative purposes? You have mentioned about the connection of embroidery with woman figure and its effect of “repairing one’s own soul.” And at this point we know that your grandmother is an inspirational female figure for you. Do you have any other similar figures who have this kind of an impact on you?

My unforgettable memories belong to times I had spent with my grandmother in the upland house near Adana. Because of the memories belonging to that specific time, I had tended towards learning  textile at school. For my first exhibition, I produced some works under the influence of my grandmother’s embroideries. Although craft is often considered as an eye-pleasing and a decorative technique, I practice it because I believe new stories emerge when this traditional technique is handled by emphasizing the tactual and organic qualities of it. 

My grandmother was a graduate of architecture department at Istanbul Fine Arts Academy (Mimar Sinan University).  After her retirement, she spent most of her time producing works by clay or embroidery. I used to accompany her while she was working; our relationship was so similar to a master and apprentice’s. In 1993, she held an exhibition named “Authentic Craft” curating her works produced by clay and yarn. The influence she has on me is beyond words...   

In my opinion, the act of sewing has meditative, hypnotic and therapeutic side effects, which make people psychologically and physically relaxed. Louise Bourgeois is one of the stimulating artists for me in this context. I feel that we have a similar way of thinking about sewing and repairing one's soul. I want to cite one of my favorite quotes from her: “The needle is used to repair the damage. It’s a claim to forgiveness. It is never aggressive...” 

How did you come up with the title “Heard by Heart”? You mentioned embracing inner peace and happiness, and that life’s usual order does not let that happen easily; just like what Alper Canıgüz aimed to mean in a realist manner: “You know, it’s already too late for happy stories.” How does one's heart get immune to outside world and does art mediate during this phase? Can you tell us about the exhibition shortly?

I had the chance to see Björk’s retrospective exhibition at MoMA. Exhibition catalogue of the show consists of four booklets and in one of them, titled ‘The Triumphs of a Heart: A Psychographic Journey Through the First Seven Albums of Björk’, Icelandic poet and novelist Sjon tells the stories of Björk’s seven albums in an impressive way. In the beginning of the story, the existence of thoughts and emotions perceived only by heart is mentioned. Although, Björk exhibition was widely discussed and criticized,  encountering with this relevant text had opened up a new perspective for me and it had led to the title of my show. What I had aimed to attribute with the title "Heard by Heart" was to simply absorb the things happening around us without being exposed to any filters. Heart represents love, which is the most basic feeling for human beings, and contrary to our other senses, heart always feels what is unfiltered.  

My exhibition "Heard by Heart" has developed from my impressions on the relationship between women and nature.  I wanted to introduce a female identity, who is aware of the fact that she is an inseparable part of the nature, dealing with inner feuds and fear eventually attains peace and liberation. 

Your works exhibited in Contemporary Istanbul 2017 were built around a quote from Lucien Freud, "A moment of complete happiness never occurs in the creation of a work of art." However, for me, the works revive a feeling of peace and happiness that can never be limited to a certain moment but at the same time stable for a life long period. On the other hand, the impression I get from an unfinished work is it's realness; it resembles to an unfinished dialogue we have in our daily lives. How was the reenactment process of the settings we encounter in your works? 

The so called 'unfinished' works have a curative effect on my psychology.  I deliberately try to prolong the production phase by focusing on details, because I know that the healing effect will fade away when the work is completed. Extending the production period is not for an aesthetic purpose, but for a psychological one. My memory of the view from the window of my grandmother's upland house made me think of working on “Silence”. Before starting to work on it,  I paid a visit to the house after almost seven years. During my visit, I had intensely felt how that place had shaped my identity, and this feeling had amplified the healing effect I am interested in exploring. The duration of healing and reactions towards this facing differ for everyone.  Just as the problems we bear and our responsibilities we have form our personalities, the healing processes differ for everyone.            

Do galleries, museums and Istanbul art scene in general nourish you as a young artist? Do you see any problematic points?

I think international art events taking place in Istanbul are very essential and they should increase in number. As the organizations that give a chance to artists express themselves not only in Turkey but also in the international arena, an environment in which we can all nurture from each other will develop. But of course, this depends on many figures such as artists, institutions, galleries, and collectors.   

Before, the number of audience an artist could reach was limited; however now, due to the technological developments, gathering information and sharing can reach out to more audience. I can point myself as the most actual example for this: Currently, I continue my master’s degree on Online Study Mode at Camberwell College of Arts (UAL) in London. Thus, I have the chance to develop and observe myself in an environment interacting with artists from different disciplines and geographies on an online platform. I do not have to be physically in a classroom. 

We see how you’ve been inspired by Björk in your works exhibited in the group show “Pastoral Dialogues II.”  Does this connection has an impact on the subtexts of your works or should the art piece have a subtext in the first place? 

I believe the interdisciplinary relationship; producing collaborative and interactive works, is for the benefit of both the artist and the audience. I am always influenced by people and their stories. Björk is one of them. She was raised in an environment with musicians and artists and her grandmother is a painter. The relation she has with her past and her music draws parallels with my personal experience. In this context, the reflections (or the psychological effects) of the relations I establish can be read in the subtexts of my works.

I believe that an artwork should have a subtext or another expressive language. That’s how the distance between the artist and the art piece reduces and lead into a stronger dialogue. 

Your works are just like a way of purification, rather than a confession, it’s more like facing oneself and embracing. What will your next project derive from? 

Production dynamics and the factors that trigger the creativity are quite different for each artist; it’s a very extensive and detailed process. My creativity and correspondingly my works originate from my own reckonings and memories; yet, I cannot say that my practice is totally dominated by these, but can be regarded as a starting point. Moreover, we live in an environment where one can not stay indifferent to incidents around us. Thus, my new works will shape in time based on various factors. 

You had participated in Sketchbook Project in 2012. It is a project that I follow on social media. Can you tell more about this specific project and what you initially look after in the projects you want to participate? Will there be a new project in the near future? 

To participate in the Sketchbook project, you receive an empty notebook after the application process. They ask you to choose one of the given themes and to turn the notebook into a work of your own. At the end, you send back the notebook and all the collected notebooks are included in Brooklyn Public Library’s permanent collection and can be reached online.

In my opinion, projects that bring together different disciplines and productions are very valuable; they are the best kind of documentation. It creates an archive for both the artist and the audience.

I do not have a forthcoming project, but I would love to be a part of a collaborative project in the future.

How do you associate nature with technology? Do you foresee future as a dystopia or a utopia? How do you observe the world politically and socially? How do you see the future of art?

Due to rapid urbanization of the society, there is a total disengagement from certain things; in fact, the reason why the notion of nostalgia, the awareness of collective memory and the urge to reunite with nature are the recent common phenomena. Technology will aid people, but at the same time, will lead into an addiction and obligation. It is a major tool that influence all of our politic and social stance.

Developments due to technology can either bring us equality or lead us into a world, where class discrimination sharpens. Although everyone hopes for an utopia, I believe a future of dystopia is waiting ahead of us.

I believe art can form critical data to reach more people. But on the other hand, this over-reaching and over-usage can bring along unqualified consumption; unless technology supports it by forming certain filters.

Translation from Turkish to English: Saadet Başak Ülgen, Asena Doğan

Title from Bjork's song 'The Gate'

Quotation resource;

* La solitudine dell'anima / Ruhun Yalnızlığı, Eugenio Borgna, YKY, 2013. 

* Louise Bourgeois, Destruction Of The Father Reconstruction Of The Father, Writings and Interviews 1923-1997, edited and with texts by Marie-Laure Bernadac and Hans-Ulrich Obrist. The MIT Press, Cambridge, Massachusetts, In association with Violette Editions, London. 

https://neslibblog.wordpress.com / http://camgaleri.com/tr/neslihan-baser/ 

Normalden daha çok kırılmış

Neslihan Başer ile söyleşi

Asena Doğan

9-10 dakika okuma süresinde

Mevsimsizliğe, uykusuzluğa, kalabalığa ve beklenmedik şeylerin en olası haline alıştığımız bir şehirde, genç bir sanatçı; iç huzura, tamamlanmışlığa, doğaya ve anılara bir kapı aralıyor: Bizi de bakmaya zorlayarak! Neslihan Başer, bu aralıktan geçtikten sonrasını, işlerinin iç dünyasını ve bakışını aslında şöyle özetliyor: “Üretmeye başladığım zamandan beri tüm işlerimi önce kendimden yola çıkarak şekillendirdim. Tüm işlerim içsel dünyamın yansımalarından ve yorumlamalarımdan oluşsa bile sonuçta varoluşum binlerce yıllık insanlık tarihinden soyutlanamaz veya karşılaşmalarımdan ve ürettiğim işlerde kendi iç sorgulamalarımdan yola çıksam da daha kapsayıcı bir sesin işlerimde kendiliğinden hissedildiğini düşünüyorum.” Kendimize ait ancak insanlıktan devraldığımız sığınaklarımızda, Başer ile anneannesini, kanaviçeyi, doğayı, ütopyaları, sanatçı olmayı ve daha birçoklarını konuştuk; kendimize baktığımız aynayı dünyaya tutarak.

Adana'da başlayan ve Milano'da devam eden bir eğitim sürecin var. Sonrasında üzerinde daha çok duracağım ama ailenin de işlerinde etkisi çok büyük. "Sanatçı olmak", yani profesyonel olmak kararını nasıl aldın? Yurt dışında ve plastik sanatlar dışında bir dalda eğitim almanın nasıl etkileri oldu? 

Her şey zamanla gelişti ve şekillendi diyebilirim. Sanatçı olmak, macerama başlarken aldığım bir karar değildi. Şimdi öyle hissetmiyorum ama eskiden nedense ‘gelecek’ ile çok ilgilenmiyordum. Belki de büyümek, kendimden uzaklaşmak istemiyordum. Çocuk kalmak da değildi derdim. Sadece, küçükken her zaman var olan ama ulaşılması güç olmasına rağmen özellikle anneannemin anlattığı hikayeler ve aktardığı bilgiler yardımıyla tanıştığım iç dünyamla sohbetimi sürdürebilmekti tek isteğim. Bu isteğimi sanat yaparak gerçekleştirebileceğimin farkına vardıktan sonra kayıtsız kalamadım ve üretmeye başladım.

Yurt dışında aldığım eğitimin bana öğrettikleri arasında en değerli olan araştırma sürecinin ne kadar önemli olduğu, nasıl yapılması gerektiği ve yaratım sürecini nasıl etkilediği oldu. Araştırma süreci içerisinde bilgi, pratik ve sorgulamanın ayrılmaz bir bütün olduğunu ve devamlı etkileşim içinde olmak gerektiğini anlamak ve özellikle bu süreçte öğrendiklerimi uygulayabilecek gerekli ortamın ve yeterli kaynakların olması benim için çok önemliydi.

Bu bağlamda bir süreliğine yurt dışında kalmanın çok faydalı olduğunu söyleyebilirim. Çünkü eğitimle birlikte sadece bilgilenmiyoruz, belli alışkanlıklar da kazanıyoruz ve edindiğimiz bu alışkanlıklar ileride üretimlerimizin bir parçası haline dönüşüyor; tıpkı sürekli değer eklenen hayatlarımız gibi. Önceleri plastik sanatlar dışında tekstil üzerine eğitim almış olmamın bir dezavantaj olduğunu düşünüyordum fakat zaman içerisinde kendimi ve ne yapmak istediğimi daha iyi anladıkça bu düşüncem değişti. Çünkü kullandığım malzemeler kumaş ve iplik geçmişime, yani bana ait parçalar ve bu yüzden sıradan bir materyal olmaktan çıkıp hatıra niteliği taşıyan birer obje görevini görüyorlar benim için. Bu açıdan tekstil üzerine eğitim almış olmam sadece içerik bakımından değil, pratikte de derin bir bilgiye sahip olmamı sağladı.

İlk kişisel sergin Faces of Memoirs’teki işlerin, ilk gördüğümde aklıma çok sevdiğim bir yazar olan Jonathan Safran Foer'in "Hafızanın zamanı doldurması gerekiyordu ama zamanı doldurulacak bir boşluk haline getirdi” sözünü anımsattı. Sanırım senin anılarının Foer'e nazaran daha iyileştirici bir etkisi var. Pozitif psikoloji ve iç huzur üzerine okumaların var ve anıların duygularını mekanda tekrar tasvir ediyorsun. Senin açından o duyguyu yakalayabilmek kolay mı? Ona nasıl ulaşıyorsun ve izleyici bu yolda seninle birlikte nasıl yürüyor?

Ben, insanın doğası gereği ölümün bilincinde olduğundan huzursuz bir varlık olduğunu düşünüyorum. Kimi insanlar hayatlarında bu huzursuzluğun etkisini daha fazla hissederken kimisi daha az hissedebiliyor ve yaşamımız bu kavramın ürettiği düşüncelerin etkileriyle başa çıkmaya çalışarak geçiyor. Bence insanlar kendilerine bir amaç edindiğinde bu huzursuz duygudan uzaklaşabiliyor. Ama amaç için de umudun olması gerekiyor. Tıpkı Eugenio Borgna’nın ‘Ruhun Yalnızlığı’nda bahsettiği gibi: “Korku ve umut insanlık halinin iki temel taşıdır: Bunlar, birbirleriyle gerilim içinde, sürekli tartışma halinde bulunur.”

Ben bu gerilimi anılarım aracılığıyla üreterek azaltmaya çalışıyorum. Bu noktada anılarım iç dengemi bulabilmek ve koruyabilmek açısından benim için çok etkili bir araç. Yine Borgna’nın dediği gibi “Bellekte, sadece, önceden yaşanmış olan mutlu olunmuş zamanın anısı yoktur, mutluluk umudu, gelecek ile geçmişin ve geçmiş ile geleceğin bu sırlı bağlantısı da vardır.”

Tam da bahsettiğin gibi, ‘Faces of Memoirs’ anıların iyileştirici etkisinden yola çıktı. İlk sergim olması nedeniyle karakterimin şekillendiği zamanlara gidişim ve sorgulamalarım üretim sürecimi etkiledi. Serginin oluşum sürecinde, anneannemle geçirdiğim belirli bir döneme atıf vardı ve bu dönem aslında anılarımı ve duygularımı işlerim üzerinden açtığım ilk kapı oldu.

Bir sergiyi oluşturmanın benim için en zor olan kısmı hikayeyi şekillendirmek ve en önemlisi de doğru soruları sormak; daha sonra işlerin üretim kısmında sanki gerçek serüvenim başlıyor. Sergiyi kurgulama süreci uzun ve karmaşık bir dönem olsa bile üretim süreci daha net, fakat çok daha yorucu oluyor. Bunun sebebi işleri üretirken işlediğim duyguların her birini yeniden yaşamam ve bazen bunun, tüm iş tamamlanana kadar beni zamana hapsedebiliyor olması. Bu yüzden mümkünse işler bitene kadar atölyeden dışarı çıkmamaya çalışıyorum. İşlerim üzerinden izleyiciye mesaj vermek gibi bir çabam yok. Üretim sürecim sırasında odağım tamamen duyguma, içerisinde bulunduğum gerçekliği sınırlandırmaya veya şekillendirmeye yönelik. 

Aslında benim senin işlerinde hissettiğim ilk duygu "kendi gibi olmak" idi. Yalın, aracısız, hakim ve kadın. Doğanın şehir hayatını her gün sınayışı gibi, ya da toplumun kadını. Sınanan güçlü ve hakim, yalnız bağıra bağıra değil tabii. Kullandığın malzeme ve işlerinde çok yerleşik olan üslubun arasında bir ilişki var mı? 

Üretmeye başladığım zamandan beri tüm işlerimi önce kendimden yola çıkarak şekillendirdim. Aslında burada belki konuyu biraz açmak gerekiyor, çünkü tüm işlerim içsel dünyamın yansımalarından ve yorumlamalarımdan oluşsa bile varoluşum binlerce yıllık insanlık tarihinden soyutlanamaz. Ürettiğim işler karşılaşmalarımdan ve kendi iç sorgulamalarımdan yola çıksa da, işlerimde daha kapsayıcı bir sesin kendiliğinden işitildiğini düşünüyorum. Kullandığım malzemeler (iplik-kumaş) binlerce yıldır kadınların kendini ifade etmesine ve iç dünyasını yansıtmasına yardımcı olmuş; aynı zamanda saklı hikayeleri veya hayatları da gün yüzüne çıkarmış. Hem malzemenin kadınsal bir tarafının olması (konuyu sadece kadınlarla sınırlandırmasam da) hem de ruhsal ve fiziksel olarak iyileştirici bir aktiviteye aracılık etmesi sebebiyle, işlerimde aktarmaya çalıştığım düşünceler ve duygular daha güçlü bir şekilde aktarılıyor olabilir. 

Kanaviçenin hayatındaki öyküsü nedir? Dekoratif amaçlı olarak da kullanılan bir tekniği tercih etmenin dezavantajları oldu mu? "Hidden Heart" ile ilgili olarak nakışın kadın figürü ile bağlantısından ve "kendi ruhunu onarma" etkisinden bahsetmiştin. Bu noktada, anneannen de çok güçlü bir kadın figür. Bu etkiyi daha geniş konuşmak istiyorum. Buna benzer etkiler yaratabilen, ilham aldığın figürler var mı?

En çok iz bırakan hatıralarım, anneannemle birlikte yayla evinde geçirdiğim zamanlarda oluştu. Bu dönemin ardından tekstil üzerine eğitim alma fikrine yöneldiğimi söyleyebilirim. İlk sergim için anneannemin işlediği kanaviçelerden esinlenerek işler ürettim. El işi genellikle sadece göze hitap eden, dekoratif amaçlı bir çalışma olarak algılansa da, ben daha çok dokunsal özelliğini ve organikliğini vurgulayarak bu geleneksel üretim şeklinin yeni hikayelerle ortaya çıkan bir yansıması olmasını tercih ettim.

Anneannem İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi (Mimar Sinan Üniversitesi) mimarlık bölümü mezunuydu ve çok üretken bir kadındı. Emekli olduktan sonra çoğu zamanını çamurla uğraşarak ya da nakış yaparak geçirirdi. Ben de yaratım sürecinde ona eşlik ederdim ve bu süreçte ilişkimiz usta çırak ilişkisine çok benzerdi. 1993’te Adana’da çamurla ve iplikle ürettiği işleri bir araya getirerek ‘özgün el sanatları’ adında bir sergi de açmıştı. Kısaca anneannemin bendeki ve sanatımdaki etkisi çok büyük ve çok değerli.

Dikme eyleminin insanlar üzerinde meditatif, hipnotik ve terapötik bir etkisi olduğunu düşünüyorum ve bu etkinin de insanı psikolojik ve fiziksel olarak rahatlattığına inanıyorum. Louise Bourgeois ilham aldığım önemli figürlerden bir tanesi. Özellikle dikiş iğnesi ve onarımla ilgili olarak benzer hisler paylaştığımızı düşünüyorum ve çok sevdiğim sözlerinden biri aklıma geliyor: “İğne, hasarı gidermek için kullanılır. Bu bir bağışlanma talebidir. Asla agresif değildir...”

"Kalpten Duyulan" başlığı nasıl ortaya çıktı? İç huzur ve mutluluğu yakalamaktan bahsederken, hayatın olağan düzeninin buna izin vermediğinden de söz ediyorsun; tıpkı Alper Canıgüz'ün gerçekçi bir tavırla, "Sen de biliyorsun, vakit mutlu hikayeler için çok geç" derken kastettiği gibi. Kalp, dışarıda olup bitenden etkilenmeyi nasıl bırakıyor ve sanat buna nasıl aracılık ediyor? Bize kısaca sergiden bahsedebilir misin?

Björk’un MoMA’da açılan retrospektif sergisini görme fırsatım olmuştu. Sergi kataloğu dört kitapçıktan oluşuyor ve bunlardan ‘The Triumphs of a Heart: A Psychographic Journey Through the First Seven Albums of Björk’ başlıklı olanda, İzlandalı şair ve yazar Sjon, Björk’un yedi albümünün hikayesini masalsı bir şekilde anlatıyordu. Hikayenin başlarında sadece kalp tarafından algılanabilen düşünce ve duyguların varlığından bahsediliyor. Björk sergisi aynı zamanda çok tartışıldı ve eleştirildi, ama bahsettiğim bu metinle karşılaşmak yeni bir perspektif olarak zihnime eklemlenmişti ve bu karşılaşma serginin başlığını belirlemişti. “Kalpten Duyulan” ile amaçladığım aslında hiçbir filtrelemeye maruz kalmadan etrafımızda olanları tüm yalınlığıyla özümsememize bir atıftı. Kalp, tarih boyunca en temel duygu olan sevgiyi tarif ediyor ve normal duyularımızın aksine kalbin duydukları her zaman filtresiz olanlar. Ben de “Kalpten Duyulan” başlığı ile bu hissi hatırlamak ve işaret etmek istedim. Bence kalpten geçen hiçbir zaman dışarıdan gelenden etkilenmiyor ve "kalbini dinle" söylemi de bunu anlatmaya çalışıyor. 

“Kalpten Duyulan” sergisi kadın ve doğa ilişkisi üzerine biriktirdiklerim sonucunda oluştu. Doğayla ayrı değil ancak bir bütün olduğunu bilen kadının, içsel hesaplaşmalarının kalbinde yarattığı korku ve kaygının yolun sonunda huzur verici ve özgürleştirici bir yalnızlığa dönüştüğünü işlemekti derdim.

2017 Contemporary İstanbul'da sergilenen ve temeli Lucien Freud'un "Bir sanat işinin yaratımında, eksiksiz bir mutluluk hissi asla gerçekleşmez" sözüne dayanan işlerin var. Halbuki işler benim zihnimde, tutup yakalanamayacak bir an kadar hızlı ve yaşamın zamanı kadar da durağan bir huzur ve mutluluk hissi uyandırıyor. Bir yandan da işlerin tamamlanmış olmaması, izleyici olarak bende gerçekliklerini pekiştiriyor; günlük yaşamımızda tamamlanamayan diyaloglarımız gibiler. Mekanların yeniden yaratım süreçleri nasıldı? Bu işler nasıl ortaya çıktı?

Üretim süreci benim için tamamlanmış işten çok daha önemli, çünkü bu sürecin psikolojim üzerinde iyileştirici bir etkisi var. Bu yüzden bilinçli olarak bu süreci detaylar üzerinde yoğunlaşarak uzatmaya çalışıyorum çünkü iş bittiğinde iyileştirici etkinin de kaybolacağını biliyorum. Bunun sonuncunda da ‘Silence’ gibi aslına çok yakın işler ortaya çıkıyor. Bunun estetik bir amaç için değil, psikolojik bir amaç için olduğunu anlatabilmek benim için ayrıca önemli. ‘Silence’, küçükken yazları anneannemle vakit geçirdiğim yayla evinin içinde bulunduğu doğanın şu anki belirli bir görüntüsünden esinlenerek ürettiğim bir iş. Bu işe başlamadan önce yayla evini (yaklaşık 7 senelik bir aradan sonra) tekrar ziyaret etmek istedim. Çünkü orada tekrar bulunarak anılarımı daha detaylı bir şekilde hatırlayacağımı, bu deneyimin o mekanda şekillenen ‘ben’i daha yoğun bir şekilde hissetmemi sağlayacağını ve bunun da sürdürmeye çalıştığım iyileştirici etkiyi güçlendireceğini düşündüm. Diğer yandan, alıntının tamamı elbette ki bundan oluşmuyor; bu sadece çok küçük bir cümlesi. Söylemek istediğim, hepimizin iyileşme süresi ve reaksiyonları çok farklı. Nasıl ki üstlendiğimiz dertler veya sorumluluklar karakterlerimizi oluşturmada etkin oluyorsa, iyileşme süreçlerimiz de bir o kadar farklılık gösteriyor; tıpkı hepimizin yaşam karşısında bulduğu anlık çözümler gibi.

Genç bir sanatçı olarak galeriler, müzeler ve genel olarak İstanbul sanat çevresi seni besliyor mu? Sıkıntılı bulduğun noktalar var mı? 

İstanbul’da düzenlenen uluslararası sanat etkinliklerinin çok önemli olduğunu ve sayılarının her geçen gün artması gerektiğini düşünüyorum ama sanırım düşüncemin aksine bir azalma yaşanıyor. Sanatçıların kendilerini yalnızca Türkiye’de değil uluslararası platformlarda da anlatabilecekleri organizasyonlar arttıkça ve uluslararası galerileri İstanbul’da daha fazla gördükçe, hepimizin birbirimizden daha iyi beslenebileceği bir ortamın gelişeceğini düşünüyorum. Tabii bu herkesin sorumluluk alanına giriyor; sanatçının, kurumun, galerinin ve hatta koleksiyonerin bile.

Bana kalırsa, geçmişte sanatçı veya birey olarak beslenme sürecimiz yaşadığımız bölge ile sınırlı olabiliyordu; ancak günümüz dünyasında gerçekleşen teknolojik gelişmeler sayesinde bilginin ve paylaşımın daha fazla izleyiciye ulaştığını düşünüyorum. Bu konuda en güncel örneği kendimden sunabilirim: Şu an yüksek lisans eğitimimi Londra’da bulunan Camberwell College of Arts’ta (UAL) Online Study Mode olarak devam ettirmekteyim. Böylece Londra’da yaşamadan belirli dönemlerde orada bulunarak ve teknolojinin sunduğu imkanları kullanarak farklı disiplinlerden sanatçıların bir arada bulunduğu bir ortamda kendimi geliştirme ve izleme imkanı bulabiliyorum. Lokasyon olarak sadece Londra’yı kapsamasa da, sadece takip ederek veya yazılıp çizileni okuyarak artık izleyicinin ve benim seyahatlerimiz bile şekillenebiliyor.

Türkiye'de plastik sanatlar ile diğer sanat dalları arasındaki ilişki (hem sanatçı hem de izleyici/okur vs. açısından) sence kuvvetli mi? "Pastoral Dialogues II" grup sergisi için işlerinde Björk'ten ilham aldığını görüyoruz. Seni en çok besleyen alan ne oldu şimdiye kadar? Bu bağın işlerinin alt metinlerinde bir etkisi var mı ya da öncelikle sanat eseri bir alt metne sahip olmalı mı?

Türkiye’de disiplinler arası ilişkinin daha fazla kolaboratif ve interaktif işler üreterek sanatçı ve izleyici açısından güçlenebileceğine inanıyorum. Aslında birçok farklı alandan besleniyorum. Ama bu alanlardan çok kişilerin ve hikayelerinin beni daha fazla etkilediğini söyleyebilirim. Björk de bu isimlerden bir tanesi. Mesela Björk’ün müzisyen ve sanatçıların bulunduğu bir ortamda büyümesi ya da büyük annesinin ressam olması gibi. Geçmişinin yaptığı müzik ile ilişkisini ve bunun Björk üzerindeki etkilerini çözümlemeye çalışmak beni daha çok besliyor diyebilirim. Bu bağlamda benim işlerimin alt metinlerinde de kurduğum ilişkinin yansımaları (ya da psikolojik etkileri) okunabilir. 

Ben bir işin alt metne sahip olması gerektiğini düşünüyorum veya anlatan başka bir dilin. Çünkü bu sayede izleyici ile eser arasındaki mesafe azalıyor ve böylece daha güçlü bir diyalog kurulabiliyor.

İşlerin senin için bir arınma yöntemi gibi, ama günah çıkarmaktan çok kendiyle yüzleşme ve sahiplenmeye ya da kabullenmeye benzer bir şekilde. Bir sonraki projen de yine sana ait, özgün bir yerden mi yola çıkacak?

Her sanatçının üretim dinamiği ve kendisini tetikleyen faktörler çok farklı; bu uzun bir yol. Kendi tarafıma baktığımda yaratım sürecim ve buna paralel olarak işlerim kendi hesaplaşmalarım ve anılarımdan etkilenerek oluşuyor. Ancak bu durumun pratiğimi tamamıyla temsil ettiğini söyleyemem. Bir süre daha buradan yola çıkacağımı düşünüyorum, ama her gün kayıtsız kalamadığımız olayların yaşandığı bir ülkede ve dünyada yaşıyoruz. Birey olarak bu olaylardan etkilenirken, sanatçı olarak kayıtsız kalmak mümkün değil. Bu durum yaşamla devam ederken, işlerim de zamanla şekillenmeye devam edecektir.

2012'de Sketchbook Project'e katıldın. Benim de sosyal medyada takip ettiğim ve çok sevdiğim bir projedir. Hem biraz Sketchbook'tan hem de içinde yer almayı seçtiğin projelerde öncelikle neyi gözettiğinden bahsedebilir misin? Yakın zamanda yeni bir projeyle karşılaşacak mıyız?

‘Sketchbook Project’ önemsediğim bir projeydi. Projeye dahil olmak için başvurduktan sonra size boş bir defter yolluyorlar. Verilen temalardan birini seçmenizi ve gönderdikleri defteri üretiminize dönüştürmenizi istiyorlar. Son olarak siz de üzerinde çalıştığınız, zamanınıza ve işinize dönüşen bu defteri onlara geri gönderiyorsunuz. Gönderilen bütün defterler Brooklyn Sanat Kütüphanesi’nin kalıcı koleksiyonuna dahil oluyor ve birçok kişi tarafından online olarak izlenebiliyor.

Farklı disiplinlerin ve üretimlerin bir arada olduğu projeleri çok değerli buluyorum; zamanı en iyi belgeleyen işler bunlar oluyor bence. Hem sanatçı hem de izleyici açısından bir arşiv oluşturuyor. Henüz yakın zamanda bir grup sergisi veya proje yok, ama ileride bu tarz bir iş birliği içerisinde olmak isterim.

Doğayla teknolojiyi nasıl bağdaştırıyorsun? Senin için gelecek bir distopya mı, ütopya mı? Politik ve toplumsal açıdan da dünyayı nasıl gözlemliyorsun? sanatı gelecekte nasıl görüyorsun?

Şehirleşen toplum doğadan neredeyse tümüyle kopuş yaşamaya başladı, hatta son zamanlarda etrafımızda gitgide artan doğaya dönüş özleminin ve farkındalığın bu sebepten kaynaklandığını düşünüyorum. Teknoloji insanlara her geçen gün daha fazla yardım edecek, ancak aynı zamanda biz de bu rahatlığa daha fazla mahkum ve bağımlı hale geleceğiz. Buna karşı çıkan toplumun çeşitli kesimleri daha farklı bir yaşamın mümkün olup olmadığını sorgulamaya başlayacak ve doğaya geri dönüşü tercih edecekler diye düşünüyorum.

Aslında teknoloji bizim bütün politik ve toplumsal gelişmelerimizi etkileyen bir konu olacağa benziyor; tıpkı hali hazırda yaşanan birçok yeni olayın başlangıcında olduğu gibi. Bu gelişmeler bizi daha eşitlikçi bir topluma da götürebilir, sınıfsal ayrımların daha fazla keskinleştiği bir dünyaya da yol açabilir. Herkesin ütopik düşünceleri olmasına rağmen, distopik bir geleceğin de hali hazırda bizleri beklediğini düşünüyorum.

Teknolojik gelişmelerden ziyade sanat, daha fazla insana ulaşmak için ciddi bir data oluşturabilir. Fakat diğer yandan bu fazla erişim ve kullanım beraberinde niteliksiz tüketimi de getirebilir; tabii teknoloji bir süzgeç üretmiş olmaz ise. 

Başlık Bjork'ün 'The Gate' isimli şarkı sözlerinden.

Alıntı kaynakları;

* La solitudine dell'anima / Ruhun Yalnızlığı, Eugenio Borgna, YKY, 2013. 

* Louise Bourgeois, Destruction Of The Father Reconstruction Of The Father, Writings and Interviews 1923-1997, edited and with texts by Marie-Laure Bernadac and Hans-Ulrich Obrist. The MIT Press, Cambridge, Massachusetts, In association with Violette Editions, London. 

https://neslibblog.wordpress.com / http://camgaleri.com/tr/neslihan-baser/