Particles and galactic shores

A conversation with Andrew Yang

Nihat Karataşlı

9-10 min. read / scroll down for text in Turkish

You would probably remember Andrew from his installation IO-OX produced for and exhibited in the 14th Istanbul Biennial, Salt Water. Andrew has also been part of many international exhibitions including BankART NYK in Yokohama and the Worldly House at dOCUMENTA (13). In 2016 (which was also the time when I had the chance to meet him personally) he had a tremendous solo show at the Museum of Contemporary Art Chicago followed by his second solo exhibition in the US titled “Prismisms” (2018), at Roman Susan Gallery, Chicago. Andrew’s work deals with the dynamics of nature/culture and blurs the lines of the subject and the object. He collects natural and made objects to underline the fact that all matter surrounding us, either real or representational, are connected by their materiality. He uses scientific theories and artistic approaches to open up conversations in both art and science. Andrew’s writing and research, mostly concentrated around the idea of the Anthropocene can be found in many recognized journals such as Current Biology, Leonardo, and Gastronomica. This is only a very brief introduction to Andrew’s practice, to learn more you can visit his website. (link= https://www.andrewyang.net)

Hello Andrew! Firstly, congrats on your new show Prismisms. I unfortunately missed the show but I heard many good things about it from friends, I imagine it was very inspiring as always. I want to start our interview with your background in biology and how you relate it to arts. I know you have a PhD in Ecology and Evolution, you teach both art and science at the same time, but I also know that you do not see yourself as an art/science person. Can you tell me more about how you see your science background reflecting in your art? 

It’s funny, this is almost always the first question I am asked.  Since I was young, I’ve studied “nature,” with art, science, history, etc. all as ways mutually informing parts of that inquiry. I remember biting into an apple when I was six years old and thinking to myself, “but what is an apple anyway? What is it made of that it is an apple, and not something else? Why does it taste sweet, look red, and feel round in my hand?” No one way of understanding things can make sense of those kinds of questions – they are about perception and feeling, about being human but equally so about the non-human. In that way, I see scientific and artistic approaches crucial, so much so that I also don’t see them as necessarily separate, even if some of their qualities differ.

As for being an “art/science person,” it is hard – I certainly don’t reject working within and across both of those fields, but in different contexts art/science means different things, and I don’t like to be pigeonholed. My concern with the term is that it seems to reinforce art and science as being fundamentally different things that will always be separated by a “/” and I want to resist that and hope for more in terms of moving beyond the old “two cultures” model in which the arts and the sciences are categorically distinct.

I recently re-read your essay “That Drunken Conversation between Two Cultures: Art, Science and the Possibility of Meaningful Uncertainty” that you published in MIT’s Leonardo in 2015. In that essay, you point out the word interdisciplinary itself is a confirmation of the canonical binary of the two cultures model. I believe this is the reason why you call yourself a transdisciplinary artist instead of interdisciplinary. Can you please tell me more about your view in this art/science discussion and where you position yourself in it?

I think “transdisciplinary” is a step better than “interdisciplinary,” but in the end they both leave a sour taste in my mouth. I just wrote this essay for an anthology about art, science, and technology about something that I call meso-aestheticsor an aesthetics of the middle.  Those aesthetics highlight our interconnected embeddness in histories, systems, and things by taking plural points of view and engaging multiple mediums and disciplines. It isn’t pre-occupied with making sense in terms of oppositions like subject/object, reality/representation, science/humanities. For that reason, meso-aesthetics is neither inter-, cross-, nor trans- disciplinary. I don’t use any of those terms in the essay because inter-cross-transis always an add-on to disciplines, as prefixes serve to pre-fixand reaffirm disciplines and their existing boundaries, rather imagining what else they might become. 

Now, I would like to talk about your work, starting with IO-OX (link= http://www.io-ox.info/)which you produced for the 14th Istanbul Biennial. When I first saw IO-OX, your multilayered research and the interstellar connections you made mesmerized me. This was also a reminder of our blindness to the universe outside of us, to the dolphins of the Bosphorus, to Jupiter’s moon Io and to the Milky Way galaxy. Can you tell me more about how IO-OX connected to Istanbul, to Istanbul’s cacophony; and maybe a bit about how you yourself connected to Istanbul and Salt Water?

Engaging Istanbul as a cultural and historical site was a priority to me. IO-OX is a dense project with many layers, but it began with wanting to challenge the notion that the Bosphorus Strait represents a division between the civilizations of the East and the West. That idea always bothered me because seems to be so ridiculously simplistic and orientalist.  I learned that the name “Bosphorus” has its roots as a Greek word that describes an oxen crossing – it turns out that the strait was the location where the mythological priestess Io (after being raped by Zeus and turned into an ox by him to hide his infidelity from his wife, Hera) fled to escape Hera’s wrath. 

Io’s story felt like a metaphor for the dangerous migrations that refugees make throughout the Mediterranean, especially in 2015 at the time of that biennial, and especially Turkey to Greece. At the same time, when I first came across the reference to “Io” that name didn’t trigger the image of a Greek priestess for me, instead the astronomical Io - the planet Jupiter’s closest moon – came to mind. (Perhaps this is where my science background clearly influences my art). It is Galileo’s discovery of the moon Io that confirmed that the Earth is not the center of the universe. Galileo’s discovery of Io laid the foundation for understanding space, location, and motion as all relative. Those discoveries destabilize all of our earthly and geocentric conceits about absolute space, including the notion of “East” and “West.”   

As for the project’s sound component, signal and noise - I happened to hear some of the Voyager I space probe’s recordings of Jupiter and Io’s violent electromagnetic fields, and to my ears those recordings sounded eerily like dolphin song. I had learned that dolphins travel through the Bosphorus to get between the Mediterranean to the Black Sea, but that their songs were getting drowned out by all the ship noise in the strait. A number of Turkish marine biologists kindly lent me their underwater recordings of the Bosphorus dolphins and ships. I created a sound installation that merged those soundtracks together with the sounds of a local cymbal factory, which is Istanbul’s signature musical instrument. It took physical shape as a large, sculptural wave of 150 cymbals in a darkened soundscape that visitors could play in collaboration with the ambient dolphin/interplanetary soundtrack. There were other components of the installation as well: 40 watercolors of the moon Io that I painted using saltwater from the Bosphorus, a derelict military radar dish on the Bosphorus that I appropriated as a readymade, and more.. the project was sprawling.

In your work A Beach (for Carl Sagan) (2016) you took the words of American astronomer Carl Sagan “The total of stars in the universe is greater than all the grains of sand on all the beaches of planet earth.” and imagined the cosmos as a shore in the Museum of Contemporary Art Chicago.A Beach (for Carl Sagan) was a representation of the Milky-Way and a reminder of how forgetful and distant we can become of our macro-home, the galaxy that we belong to. This work was accompanied with another installation the Way within, in which you showcased many found or human-made objects emphasizing their similar nature in form, as well as materiality. In connection to these works can you tell me a bit about how you relate our earthly materiality to the galactic matter surrounding us? How do you define the reality/artificiality in these objects?

Much of that exhibition was about drawing people into the very intimacy (between our embodiment and that of the universe) that you describe.The Beach for Carl Saganis a physical model for the Milky Way you can’t otherwise see in Chicago’s sky because of the city’s extensive light pollution.The Way within installation of objects is a (counter) companion that points to the fact that the Earthly is also galactic because we are in fact embedded within it – the galaxy isn’t “out there,” it is right here all the time. All the plastic shopping bags floating in the Pacific Ocean, for example, are just as much authentic specimens of the galaxy as the asteroids floating in our solar system. And so rocks, meteorites (“shooting stars”), sea stars, wood, plastic, the lint from a clothes dryer, as well as paper and ceramic replicas of rocks or meteorites that I crafted are all mixed together in that installation to represent a kind of menagerie of the “authentic galactic.” Which objects are real (or self-made) and which are artificial versions that I made was not always easy to visually pick out, there was an underlying uncertainty. People had to slow down and observe closely, giving as much attention to an old, tattered juice box as they did to a precious fossil or ancient meteorite, the galaxy in all of its boringness as well as wonder.

I want to go back to A Beach (for Carl Sagan) (2016). When I first saw the piece, it directly reminded me of a long ferry trip that I took in the Tyrrhenian Sea. I remembered waking up during the night, looking at the sky in the middle of the dark sea and realizing the stars above me clearer than I have ever done in my whole life. I remembered the scary feeling of that night, the scary feeling of how peculiarly small I am and how gigantic the universe is. Then I thought, standing next to your installation at the MCA, it is always good to look at the skies and remember how small we are. Maybe this is the only way to leave our anthropocentrism behind. Would you agree that the artwork is reminding us that we are small particles in this huge ecosystem may lead the way for new sensitivities? In other words, what do you think might be the new possibilities for us to take a less self-centered role in the ecosystem that we’re a part of?

In presenting the 100 billion stars of our galaxy in the form of sand, one grain for each star, I hope it does convey some sense of the universe’s immensity, and maybe sublimity. But by making a scale model in the form of sand dunes  - the kind that you might walk by on the beach – the astronomical magnitudes of the galaxy become human-sized and you find yourself in the middle of it. In that way, A Beach is about oneself as a small part within a vast system, but one in which we do still play a role.  

I think it is impossible to not be somewhat “self-centering” – like any other creature, we seek to sustain ourselves and seek satisfaction or comfort, and we view things from our own limited points of view. The problem with this, from an ecological point of view, is that we do all this seeking too well and without real care for the grievous harms to other species and to planetary ecosystems. That is the truly self-centered part. How can artists increase a sense of personal and embodied relationship to the ecosystems that we are all a part of – one that is might be self-centering(in recognizing my role, my agency, and my response-ability to others), rather than simply self-centered in the typical, hyper-individual sense? 

In a video piece in that same exhibition, Interviews with the Milky Way, I interview my mother because she is the one that brought me into this galaxy. I asked her about stargazing and she ends up reflecting on her small place in the universe. But I also ask her what it was like to breastfeed me to underline the personal and very physical/material connection between the two of us, as well as to the galaxy: The Milky Way is name such because it looks like mother’s milk in the sky – in English, lactation(breastfeeding) and galactic share an etymological root, and so there is an origin story built into it.  Whatever new possibilities there are for a less self-centered humanism will be a very different and expanded idea of “identity politics” in which our ecological connections to other species and biogeochemical processes are internalized and seen as a part of us – and us part of them – inherently. Such forms of ecological-identification are ones that our ancestors practiced, and that certainly many contemporary Indigenous practices never lost. And so maybe the “new possibilities” will be some form of return, coming back around to something that Western culture had abandoned, but with new contexts of the sciences informing them.

Regarding the idea of the particles, I want to touch on another work in the same exhibition, your daughter’s portrait, Stella's Stoichiometry (All things being equal, 6 lbs. 13 oz.) (2012) You portrayed your daughter as a chemical rearrangement of her body mass, reminding Felix Gonzalez-Torres’ candy portraits. To me this intimate approach was a perfect summary of how you blur the lines of the object and the subject. From this particular work, can I assume you propose an intimate relation for subjects and object, or in general all types of matter? 

I’m happy that you see a connection with that Gonzalez-Torres work, and perhaps Stella’s Stoichiometry pushes the materiality further into the elemental composition of the body. I suppose that I am proposing an intimate relationship between the subject and object, one that collapses its distinction and points towards the fact that all subjects (including my daughter) are also material/atomic objects in a very real and indisputable sense. Some have argued that that particular artwork seems very rational and cool, but for me it is about recognizing someone for who they are in the deepest sense, not just my psychological and projected notions of them, but also their own material fundaments.  My daughter’s physical well-being – what she eats to nurture her, or the toxins she may or may not take into her body – matter to me, because she is herself matter, and those things compose her body. In our modern cultures the material world is considered just that, another “world” in which materials are either considered a commodity resource or as waste, something to be used or disposed of, but not taken care of.  Why not take care of the material world with the care I’d give my daughter when those very materials become her, me, and every other living thing?

As my last question I want to ask you about your last exhibition Prismisms which took place in Roman Susan gallery this April. In the show you take a look on prism from its three different definitions; prism of geometry, prism of opticality and prism of subjectivity. You use Rosalind Krauss’ concept of axiomatic structure to explore the possible interventions of prisms into physical space of architecture. This intervention extends to the architecture of your own DNA or the axiomatic encoding of the DNA as you put it. You use the colors of the chromosomes as optical elements which also relate to subjectivities of skin color and race. How do you relate these diffractions of prisms to the –isms that you talk about in the exhibition text;, like chauvinism, racism, ableism?

An -ismof any kind of category based on a distinction, but so many of the distinctions we make are false or unjust and distinctions become prejudices. Chauvinism is based on mens’ faulty notion that women – as a category – are somehow inferior; racism and ableism make similar false claims about value based on skin color or ability. Prisms also divide and distinguish, turning white light into various colors. There is nothing false or unjust in that, it is just a fact of nature, and yet we often take these matter-of-fact differences (red, yellow, blue, gender, ability, etc) and make up prejudicial stories. 

In the exhibition essay I talk about how Goethe developed a very sophisticated theory of color, but then assigned values and judgments to them, including the color yellow. “Yellow” is a bit of a slur often used on Asians, and that stereotype appears in recent Benneton ads for their new perfume – when yellow is mentioned, an Asian model appears to do a karate kick, another model snaps a yellow pair of chopsticks. Benneton just plays off racial stereotypes and tendencies that are embedded in the way we think about difference, making false connections between the naturalness of spectral color to the social construction of racial color. I happen to be half Asian and people have used that as a basis to discriminate towards me, my father, and others in my family. My friend, a gay, Lebanese philosopher, also wrote an essay for the exhibition unpacking his conflicting feeling about the gay pride rainbow flag and what it means to him, including newer version of the flag that include brown and black stripes to acknowledge gay people of color.  And so, part of the idea within Prismisms was to explore those complicated spaces of diffraction, diversity, and difference – in its positive as well as negative lights.

Partiküller ve galaktik kıyılar üzerine

Andrew Yang ile sohbet

Nihat Karataşlı

9-10 dakika okuma süresinde

Andrew Yang'i, 14. İstanbul Bienali'nde sergilenen IO-OX isimli yerleştirmesinden hatırlıyorsunuzdur. İstanbul Bienali'nin yanısıra, eserleri BankART NYK Yokohama ve dOCUMENTA (13) Worldly House da dahil olmak üzere pek çok yerde sergilenen Andrew, birkaç ay önce “Prismisms” adlı ikinci kişisel sergisini Chicago'daki Roman Susan Gallery'de gerçekleştirdi. Ben de Andrew ile 2016 yılında MCA’deki (Chicago Güncel Sanat Müzesi) muazzam sergi sırasında şahsen tanışma fırsatı yakaladım. 

Andrew’un eserleri doğa ve kültürün dinamikleri üzerine açtığı tartışmalar sayesinde, özne ve nesne arasındaki sınırların bulanıklaşmasını konu ediniyor. Andrew, doğal veya insan yapımı nesneler toplayarak, bizi çevreleyen her türlü cismin, ister gerçek ister temsili olsun, maddesellikleri ile doğrudan bağlantılı oluşunun altını çiziyor. Üretim sürecinde kullandığı bilimsel teoriler ve sanatsal yaklaşımlar sayesinde, hem bilimsel hem de sanatsal açıdan yeni tartışma alanları yaratmaya çalışıyor. Antroposen kavramı üzerine yapmış olduğu araştırmalar ve yazdığı makaleler, Current Biology, Leonardo ve Gastronomica gibi prestijli dergilerde yayınlanan Andrew Yang'in internet sitesinde (link= www.andrewyang…) sanat pratiği ile ilgili daha ayrıntılı bilgiye ulaşmak mümkün.

  
Merhaba Andrew! Yeni sergin Prismisms için seni tebrik ederek başlamak istiyorum. Maalesef sergiyi görme şansım olmadı fakat hakkında pek çok güzel şey duydum. Soracağım ilk soru, biyoloji alanındaki eğtimini sanat ile nasıl ilintilendirdiğin üzerine olacak. Ekoloji ve evrim üzerine bir doktora derecen olduğunu biliyorum ve hem sanat hem de bilim üzerine dersler veriyorsun, ancak kendini bir bilim/sanat insanı olarak tanımlamıyorsun. Bilimsel alanda bir eğitim geçmişine sahip olmak, sanatını nasıl etkiliyor?    

İlginçtir ki röportajlarda bana sorulan ilk soru hemen her zaman bu oluyor. Gençliğimden beri 'doğa' üzerine araştırıyorum ve cevaplanması gereken soruları sanat, bilim, tarih vb. yardımıyla cevaplamaya çalışıyorum. Altı yaşımdayken bir elmayı ısırdığımı ve 'iyi de bu elma tam olarak nedir?' diye kendi kendime sorduğumu hatırlıyorum. Onu herhangi başka bir şey değil de, elma yapan şey nedir? Neden şekerli bir tada sahip, kırmızı renkte ve yuvarlak bir şekli var? Varlıkları anlayabilmenin tek bir yolu olmadığından, bu gibi soruların cevaplanması zor. Bunlar daha çok algı, his ve insan olmaya (ve aynı ölçüde insan olmamaya da) dair tartışmalar. Bu açıdan bakıldığında, bilimsel ve sanatsal yaklaşımların büyük öneme sahip olduğunu düşünmekle beraber, bu ikisinin bazı farklı özellikleri olsa da illa ki birbirlerinden bağımsız biçimde değerlendirilmeleri gerektiğini düşünmüyorum. 

Bir bilim/sanat insanı olmaya gelecek olursam, bu biraz karışık bir konu. Bu iki alanda da aynı anda çalışmayı kesinlikle reddetmiyorum fakat bilim ve sanat farklı bağlamlarda farklı anlamlar barındırıyor ve ben de kendimi ikisinden birine kategorize olmuş biçimde bulmak istemiyorum. Bu terim ile ilgili asıl sıkıntım, bilim ve sanatın temelde birbirinden farklı şeyler olduğunun altını çizmesi ve bu ikisinin bir araya gelirken her zaman bir '/' işareti ile ayrılacak olması. Sanat ve bilimin kategorisel olarak birbirinden bağımsız görüldüğü bu 'iki farklı kültürün bir araya gelmesi' klişesine karşı koyarak, demode bir yaklaşımın ötesine geçebilmeyi umut ediyorum. 

Yakın zamanda “That Drunken Conversation between Two Cultures: Art, Science and the Possibility of Meaningful Uncertainty” (İki Kültür Arasındaki Sarhoş Muhabbeti: Sanat, Bilim ve Anlamlı bir Belirsizlik İhtimali) başlıklı, MIT’nin Leonardo adlı yayımında basılan makaleni tekrar okuma fırsatı buldum. Bu yazında, disiplinlerarası kelimesinin ikili kültür modelinin doğal bir teyidi olduğunun altını çiziyorsun. Sanıyorum ki tam da bu sebepten dolayı kendini disiplinlerarası değil de disiplinler ötesi bir sanatçı olarak tanıtıyorsun. Süregiden sanat/bilim tartışmasına nasıl baktığından ve kendini bu tartışmanın neresinde gördüğünden bahseder misin biraz?

Bence ‘‘disiplinler ötesi’’, ‘’disiplinlerarası’’na kıyasla biraz daha iyi ancak günün sonunda ikisinin de ağzımda ekşi bir tat bıraktığını söylemem gerek. Yakın zamanda bir antoloji için sanat, bilim ve teknolojiye dair bir deneme kaleme aldım. Üzerine yazdığım tema, mezo-estetik veya ortanın estetiği olarak özetlenebilir. Bu estetik yaklaşım, tarihsel bir uzamda birbiriyle bağlı halde bulunan iç içe geçmişliğimizin altını çiziyor ve bunu çoğul bakış açılarını birden fazla araç ve disiplin ile irtibatlandırarak yapıyor. Özne / nesne, gerçeklik / temsil veya sayısal bilimler / sosyal bilimler gibi zıtlıklar ölçeğinde bir mantık kurmakla ilgilenmeyen bu mezo-estetik yaklaşım, ne disiplinlerarası ne de disiplinler ötesi. Yazımda bu terimlerden hiçbirini kullanmıyorum çünkü –arası, -ötesi gibi son ekler, disiplinlerin ne gibi farklı yönlere ilerleyebileceğini düşündürmek yerine, onların sınırlarını daha belirgin hale getiriyor. 

14. Istanbul Bienali için üretmiş olduğun IO-OX adlı işinden bahsetmek istiyorum biraz. IO-OX’i ilk gördüğümde çok katmanlı araştırmanın ve kurmuş olduğun yıldızlar arası bağlantıların beni büyülediğini hatırlıyorum. Bu iş aynı zamanda etrafımızı çevreleyen evrenden, Boğaz’daki yunuslardan, Jüpiter’in uydusu Io’dan ya da Samanyolu Galaksisi’nden ne denli habersiz olduğumuza dair de bir hatırlatma gibiydi. IO-OX’in İstanbul ve İstanbul kakofonisi ile nasıl bir bağlantıya sahip olduğunu anlatabilir misin biraz? 

Bienal için yaptığım işin içine İstanbul'u bir kültürel ve tarihsel öğe olarak katmak benim için en önemli öncelikti. IO-OX, Boğaz'ın Doğu ile Batı arasındaki ayrımı temsil ettiği yargısını sorgulama isteği üzerine geliştirdiğim, çok katmanlı ve yoğun bir projeydi. Bu ayrım fikri beni hep rahatsız etmiştir çünkü bu ayrımın saçma derecede kolaycı ve oryantalist bir yaklaşıma sahip olduğunu düşünüyorum. Boğaziçi kelimesinin İngilizce karşılığı olan “Bosphorus” sözcüğünün kökenine bakıldığında, Yunanca’da öküz geçidi anlamına geldiğini görüyoruz. Yunan mitolojisine göre, bugünkü Boğaz, (Zeus tarafından tecavüze uğrayıp, Zeus’un eşi Hera’ya olan sadakatsizliğini gizlemek amacıyla bir öküze çevirdiği) Rahibe Io’nun (Hera’nın gazabına uğramamak için) kullandığı kaçış yolu imiş. 

Io’nun hikayesi, tam da Istanbul Bienali’nin gerçekleştiği sene olan 2015’te, Akdeniz’de gerçekleşen ve özellikle Türkiye’den Yunanistan’a göç eden mültecilerin hikayesi için ilginç bir metafor olarak görünmüştü gözüme. Bununla birlikte, ‘‘Io’’ ismini ilk duyduğumda kafamda Yunan bir rahibe imgesinden çok, Jüpiter’in en yakın uydusu olan gezegen Io canlandı. Belki de sayısal bilimlere dayalı bir eğitim geçmişine sahip oluşum tam da bu noktada sanatıma tesir etmiştir, kim bilir. Galileo’nun Io gezegenini keşfetmesi, evrenin merkezinin Dünya olmadığını ispatlayan ilk keşiftir aynı zamanda. Galileo’nun bu keşfi sayesinde, uzay, mekan ve hareketin tamamen göreceli olduğuna dair anlayışın da temelleri atılmıştır. Bu gibi keşifler, uzaya ve hatta ‘Doğu’ ve ‘Batı’ gibi kavramlara dair sahip olduğumuz dünyevi ve yer merkezli kibiri de temelinden sarsmıştır.  

Projenin ses unsuru ise, Jüpiter ve Io’nun elektromanyetik dalgalarını kaydeden Voyager 1 adlı uzay aracının, bana adeta yunusların çıkardıkları sesleri hatırlatan ses kaydı yayınları üzerine kurulu. Akdeniz ve Karadeniz arasında gidip gelen yunusların, Boğaz’dan geçerken çıkarmış oldukları seslerin, yoğun gemi trafiğinin gürültüsü arasında kaybolup gittiğine dair bir makale okumuştum. Birkaç Türk deniz biyoloğu arkadaşım, bana Boğaz’daki gemi ve yunus seslerini içeren kayıtlarını ödünç verme inceliği göstermişlerdi. Ben de bu kayıtlar ile, lokal bir vurmalı çalgı fabrikasının seslerini birbirine yedirerek bir ses yerleştirmesi oluşturdum. Bu ses yerleştirmesi, 150 adet vurmalı çalgının oluşturduğu heykelimsi bir yapıya dönüşerek fiziksel bir hal aldı ve izleyicilerin, arka plandaki yunus / uzay sesi kaydına eşlik ederek çalabildikleri bir enstrümana dönüştü. Yerleştirmenin diğer unsurları arasında, Boğaz’ın tuzlu suyunu kullandığım sulu boya ile yapılmış 40 farklı Io gezegeni çizimi ve daha pek çok farklı materyal de bulunuyor.

2016 tarihli işin, Carl Sagan için Bir Kumsal’da, Amerikalı gökbilimci Carl Sagan’ın “Kainattaki yıldızların toplam sayısı, dünya üzerindeki tüm kumsallardaki kum tanelerinin toplam sayısından bile fazladır.’’ sözünü temel almış ve kainatı Chicago Güncel Sanat Müzesi sergi salonlarından birindebir sahil olarak yeniden canlandırmıştın.Carl Sagan için Bir Kumsal, Samanyolu’nun bir temsili ve ait olduğumuz, aslında hepimizin makro ölçekte evi olan bu galaksiye karşı ne kadar uzak ve unutkan olabildiğimizi de vurguluyordu.Bu işe eşlik eden, The Way Within adlı bir başka yerleştirmen ise, pek çok el yapımı malzemenin biçimsel benzerliklerine odaklanıyordu. Bu işler ile bağlantılı olarak, dünyevi maddesellik ile bizi çevreleyen galaktik madde arasında nasıl bir ilişki görüyorsun? Bu işlerinde kullandığın nesnelerin gerçekliği / yapaylığı ile ilgili ne düşünüyorsun?

Bu serginin en öne çıkan yönü, senin de bahsettiğin insanlığın somutluğu ile kainatın somutluğu arasındaki mahremiyet ilişkisine dikkat çekmekti. Carl Sagan için Bir Kumsal, Chicago’nun ışık kirliliği dolayısıyla görme şansımızın olmadığı Samanyolu Galaksisi’nin fiziksel bir modellemesiydi. The Way within isimli yerleştirme ise, dünyevi olanın aynı zamanda galaktik de olduğunun altını çizen bir nesne yerleştirmesi olarak ortaya çıktı. Dünyevi olan aynı zamanda galaktikti çünkü Dünya’da iken zaten bahsettiğimiz galaksinin içindeydik, yani bahsettiğimiz galaksi buradan uzakta bir yerlerde değil, tam da yaşadığımız yerdeydi aslında. Mesela Pasifik Okyanusu’nda dalgalanan tüm plastik market poşetleri, güneş sistemimiz etrafında milyonlarcası süzülen göktaşları kadar otantik ve galaktik materyallerdi bana göre. Yani böylece kayalar, meteorlar (kayan yıldızlar), deniz yıldızları, tahta, plastik, kağıt ve kendi el işimle oluşturduğum göktaşı replikalarının hepsi, ‘otantik ve galaktik’ bir nesneler koleksiyonuna dönüştü. Hangi nesneler gerçek (veya el yapımı) hangilerinin yapay olduğunu gözle seçmek her zaman kolay değildi ve bu da yerleştirmenin altında yatan belirsizliği desteklememi sağladı. İzleyici, sergiyi gezerken durup yakından bakarak, gördüğü meyve suyu kutusuna tıpkı eski çağdan kalma bir fosil muamelesi yaptı ki bu da galaksinin tüm sıkıcılığına ve aynı zamanda mükemmeliyetine dair başka bir gözlem olarak okunabilirdi.  

Carl Sagan için Bir Kumsal’a geri dönmek istiyorum. İşi ilk gördüğümde, bana doğrudan Tiren Denizi’nde yaptığım bir gemi yolculuğunu hatırlattı. Gecenin bir saati uyanıp, kapkaranlık denizin ortasında gökyüzüne baktığımı ve hayatımda hiç görmediğim netlikte ve sayıda yıldızı aynı anda gördüğümü düşünmüştüm. Kainatın büyüklüğü ve benim küçüklüğüm bana ciddi bir korku yaşatmıştı. Senin yerleştirmenin yanında dururken de, bize küçüklüğümüzü ve bunun korkunçluğunu hatırlatsa bile, kafamızı kaldırıp yıldızlara bakmanın ne kadar güzel olduğunu düşündüm. Belki de insanmerkezciliğimizden sıyrılmanın yegane yolu da budur. Sanat eserlerinin, bu devasa ekosistem içerisinde bize ne kadar küçük parçacıklar olduğumuzu hatırlatması sence de yeni hassasiyetlere yönelmemizin yolunu açabilir mi? Bir başka deyişle, parçası olduğumuz ekosistem içerisinde daha az bencil olabilmenin yolu nedir?

İçinde yaşadığımızı galaksiyi ve 100 milyardan fazla yıldızı kum taneleri halinde tasfir ederken, aslında kainatın sınırsızlığı ve hatta yüceliğine dair bir fikir vermeyi umduğumu söyleyebilirim. Fakat sahilde üzerinde yürüdüğümüz kum taneleri biçiminde bir modelleme gerçekleştirdiğinizde, kainatın astronomik ölçülerini insan boyutuna indirgemiş oluyorsunuz ve kendinizi bir anda bu insan ölçeği içerisinde buluyorsunuz. Bu şekilde, Bir Kumsal’ın izleyiciye verdiği his, devasa bir sistem içerisinde çok küçük olduğumuz fakat yine de bu sistem içerisinde bizim de bir rolümüzün olması.  

Bence bir noktaya kadar benmerkezcil olmamak, çok da ihtimal dahilinde değil. Tıpkı diğer yaşayan varlıklar gibi biz de kendimizi sürdürmek, tatmin veya konfor aramak gibi şeylerin peşindeyiz ve olayları kendi kısıtlı bakış açımızla değerlendiriyoruz. Buradaki problem ise, ekolojik bir bakış açısıyla, tüm bunları yaparken gezegenin mevcut ekosistemlerini ve bizimle birlikte yaşayan diğer canlılara verdiğimiz zararı gözardı ediyoruz. Asıl bencilce olan bu bence. Peki sanatçılar hepimizin bir parçası olduğu ekosistemlere dair kişisel bir bağ kurma ihtimalini, tipik bir bireyselciliğin ötesine geçerek, ne şekilde artırabilir? 

Aynı sergideki Samanyolu ile Röportajlar (Interviews with the Milky Way) isimli bir başka video çalışmamda, annemle röportaj yaptım çünkü beni bu galaksiye getiren oydu. Ona yıldızlara bakmak ile ilgili sorular sordum ve o da kainatta kapladığı küçücük yere dair cevaplar verdi. Fakat ona ikimiz arasındaki kişisel ve fiziksel bağın altını çizebilmek adına, beni emzirmenin nasıl bir his olduğunu da sordum. Bu soruyu Samanyolu ile de ilişkilendirebilmiştim zira Samanyolu’nun Ingilizce karşılığında (Milky Way) süt sözcüğü geçiyordu ve yine Ingilizce’deki emzirme sözcüğü (lactation) ile galaktik (galactic) sözcüğü arasında etimolojik olarak bir bağ bulunuyordu ve bu iki sözcüğün kökenlerine dair bir hikaye barındırdıkları benim için açıktı. Daha az benmerkezcil bir insanlık için kesinlikle yeni ihtimaller mevcut ve bu benmerkezcillikten uzaklık bizi çok daha farklı ve diğer canlılarla kurduğumuz ilişkilerdeki ‘kimlik politikalarını’ genişlettiğimiz bir noktaya götürecek. Ek olarak, biyojeokimyasal süreçlerin içselleştirilmesi, bizim onların parçası ve onların da bizim birer parçamız olduğu bir düzleme erişmemizi mümkün kılacaktır. Bu gibi ekolojik özdeşleşmeler, atalarımızın deneyimlediği ve hala kaybolmayan doğal pratiklerin içerisinde saklı aslında. Dolayısıyla bahsettiğimiz ‘‘yeni ihtimaller’’ aslında Batı kültürünün terk ettiği ama güncel bilimsel araştırmaların yardımıyla tekrar anlam kazanan pratik ve kavramlara geri dönüş anlamını taşıyor benim için.

Partiküller fikri ile alakalı olarak, aynı sergideki bir başka işine değinmek istiyorum; kızının portresini gördüğümüz Stella'nın Kesinbileşimi (Stella’s Stoichiometry). Bu eserinde kızını, vücut kütlesinin kimyasal yeniden düzenlemesi üzerinden portreliyorsun ve bu da bana Felix Gonzalez-Torres’in şekerlerden oluşan portrelerini hatırlatıyor. Bence bu samimi yaklaşım, senin özne ve nesne arasındaki sınırları ne şekilde silikleştirebildiğinin de mükemmel bir özeti. Bu eser özelinde, özne ve nesne arasında veya genelleyecek olursak tüm madde tipleri arasında samimi bir ilişki ima ettiğini varsayabilir miyiz? 

Gonzalez-Torres’in eseri ile bir benzerlik görmüş olmana sevindim. Stella’nın Kesinbileşimi, vücudu oluşturan başlıca maddelerin dünyasında, Torres’in işinden daha da derine giden bir yapıya sahip diyebilirim. Kızım da dahil olmak üzere, tüm nesnelerin aynı zamanda oldukça gerçek ve maddesel birer atomik nesne oluşuna dair kabulümüzü silikleştirmeye yönelik bir özne / nesne ilişkisi ima ettiğimi düşünüyorum. Bazıları bu eserin oldukça rasyonel ve havalı olduğunu düşündü fakat benim için daha çok birisini, benim onlara dair sahip olduğum psikolojik ve yargısal görüşlerimden öte, yalnızca oldukları insan olarak görebilmek üzerine bir işti. Kızımın fiziksel sağlığı, bedenini ayakta tutmak için aldığı besinler veya vücuduna alma ihtimali bulunan toksinler benim için önemli çünkü kendisi bir madde ve bahsettiğim unsurlar onun vücudunu oluşturuyor. Günümüz kültüründe maddi dünya, maddelerin ya bir ürünün hammaddesi ya da tüketim sonucu ortaya çıkan ve kurtulmamız gereken fakat özen gösterilmeyen şeyler olduğu farklı bir ‘dünya’. Kızıma gösterdiğim özeni, bahsettiğim madde ve materyaller kızımı oluşturduğunda, maddi dünyaya neden göstermeyeyim ki? 

Son sorum, bu yılın Nisan ayında Roman Susan Gallery’de gerçekleşen yeni sergin Prismisms ile ilgili olacak. Sergide prizma formuna üç farklı açıdan yaklaşıyorsun; geometrik, ışınsal ve öznelliğin prizması olarak. Rosalind Krauss’un aksiyomatik yapı konseptini baz alarak, prizmaların fiziksel mekanlardaki muhtemel müdahalelerini inceliyorsun. Bu müdahaleler, kendi DNA’nın mimari yapısına veya senin belirttiğin şekliyle, DNA’nın aksiyomatik kodlamasına kadar da uzanıyor. Kromozom renklerini optik unsurlar olarak kullanarak, kromozomların ten rengi ve ırka dair öznelliklerle olan ilişkisini inceliyorsun. Prizmaların sahip olduğu ışığı kırma yetisini, sergi metninde bahsettiğin ve sonu –izm ile biten şovenizm, ırkçılık (racism), engelli ayrımcılığı (ableism) gibi kavramlar ile nasıl ilintilendiriyorsun?  

-izm ile biten her türlü sınıflandırma aslında günlük hayatta yanlış veya adil olmayan biçimde yaptığımız ayrımlara işaret ediyor benim için ve bu ayrımlar da günün sonunda önyargılara dönüşüyor. Şovenizm, erkeklerin kadınlardan daha üstün olduğu yargısına, ırkçılık ve engelli ayrımcılığı ise ten rengimize veya yapabildiklerimizin ölçüsüne bağlı olarak ortaya konan yanlış iddialara dayanıyor. Prizmalar da ayrıştırıp seçici davranıyor, beyaz ışığı çeşitli pek çok renge dönüştürüyor. Bunda yanlış veya adil olmayan bir şey yok, sadece doğanın içinde bulunan bir gerçeklik. Ancak biz bu doğa içinde bulunan farklılıkları (kırmızı, sarı, mavi, cinsiyet, vs.) alıp, onlar üzerinden önyargılara dayalı hikayeler üretiyoruz. 

Sergi metninde, Goethe’nin çok sofistike bir renk teorisi geliştirdiğini fakat daha sonra renklere (sarı renk de dahil olmak üzere) farklı değer ve yargılar yüklediğinden bahsediyorum. “Sarı”, Asya’lı insanlar için kullanılan küçümseyici bir sözcük ve bu basmakalıp yaklaşım, yakın zamandaki Benetton reklamlarında, sarı sözcüğü geçtiği anda karate hareketi yapan Asya’lı bir manken ve sarı bir çift yemek çubuğunu birbirinden ayıran bir başka manken olarak karşımıza çıkıyor. Bennetton bu reklamında, farklılık üzerine geliştirdiğimiz düşünce tiplerinde saklı olan, ırka dayalı basmakalıp yaklaşımlara ve eğilimlere oynayarak izgesel renk ile ırksal arasında sosyal inşacılık rolü üstleniyor. Ben de yarı Asya kökenli biriyim ve insanlar bu özelliğimi hayatım boyunca beni, babamı ve diğer aile bireylerimi ayrıştırmak amacıyla hep kullanmıştır. Arkadaşım, eşcinsel bir Lübnanlı filozof, bu sergi ile ilgili, serginin ona ifade ettiklerini derleyen bir yazı kaleme aldı. Yazısında, eşcinsel onur bayrağının siyah ve kahverengini de içeren yeni versiyonu ile ilgili sahip olduğu karmaşık düşüncelere değiniyordu. Zaten Prismisms sergisinin altında yatan fikrin önemli bir kısmı da, farklılık, çeşitlilik ve ışığın kırılmasına dair karmaşık düşünce düzlemlerini keşfe çıkmaktı.

İngilizce'den Türkçe'ye çeviri: Toprak Coşkun Deniz