Memory is a word that is imbued with subjecthood

A conversation with Deniz Gül

Huo Rf

Our conversation with Deniz Gül took place during January and February 2021.

7-8 min. read / scroll down for text in Turkish

I’ve been coming across your works since your exhibition 5 Person Bufet, namely since 2011. I still remember some of them very vividly. In certain parts of this conversation, I would like to also touch upon the works that stayed on my mind. Especially, the scent of milk (The Table- (The Fountain) – 5 Person Bufet – Arter, 2011). Occupying space in a viewer’s mind, being remembered or knowing that you’ll be remembered, do these notions resonate with you?

Who knows? I haven’t thought through these particular words. Coming across and meeting, occasional confluence, occasional divergence. Memory is a word that is imbued with subjecthood. A record might be unbiased. An encounter that is separated from its subject might supposedly reveal certain records and, in this way, the work might be mute. Fields might be set in motion. A transference might happen through emotions. It’s almost impossible to put into words what the scent of milk evokes for me. It both deploys the subject’s unique memory and things that are so collective that no singular experience is necessary; things that are archaic, mythological, biological. Touch resonates with me.

Your new book ‘Meydan’ which was recently published by Yapi Kredi Culture and Arts Publishing serves me as a guide in this conversation. In the book, it seems like Derya Bayraktaroğlu is describing the versatility of your practice and how you construct the possibilities through a literary language. A lot of writings on artistic practices can easily end up glorifying the artist. I’m asking as someone who has been both following you and your works, how do you see your history of making as an artist whose medium is derived from life and encounters? Do the works that you present to the public satisfy you, accompany you as you move forward or do they get out of your system and take completely different paths?

Derya’s reading spans a decade on this path: Focuses on what kind of temporalities these works get woven into once they leave their initial contexts. Often, I work as a mediator. But mostly, I slip into the chemistry of the work at a particular moment in the process. I either jump in or fall down somewhere else as a spark, I also don’t know how long I’ll be burning for. Not knowing… What are we to know? Besides, why are we to know? Production (activity) (pain) (birth) (death): Encountering life. The contact that is established through glorification and supremacy is a position that measures itself against God. Whereas the artistic attitude goes through the subject. Art’s strength lies here. If we are to talk about reflections, many artworks that elude the artist’s (subject’s) domination get connected yet with another subject (viewer/reader/writer) through the aforementioned axis of memory/recollection… Next thing you know is that the writer has instrumentalized the work in their own subjectivity, sitting down to write a memoir… At this point, the reading of the work falls into a literal place; it doesn’t work in a diverse manner. In this sense, Derya Bayraktaroğlu demolishes the structure; she is one of the most powerful voices in arts writing of our time. She opens up space for the reading to be scattered around different directions. As you can imagine, it’s not easy to write in this manner; especially considering that it is often supposed that a desire to reflect upon the artwork -that is multi-faceted, presenting uncertainty, unable to be completed- is essential for art readings. To anchor the work within its period. However, works proceed both together with one another and on different paths -maybe we can assign these two an equivalence in value in order to visualize better-. There is a friendship between the artist and the artworks. In Derya’s reading, the versatility and the possibilities you mentioned are evaluated within a matrix that has multiple temporalities. Thus, the act of criticism doesn’t transform into a vector knocking over equivalences, defining itself through the artwork as supremacy, positioning itself against a hierarchical touchstone. On the contrary, then the reading is a fabulous dance. Life and encounters… What a nice way to phrase it…

I want to continue by reflecting on your work ‘Raziye’, meaning a mirror and the cotton balls that are covering it. Was this piece related to ‘5 Person Bufet’? Perhaps, my mind is making this connection because of its associations with furniture and the particular way it forms a narrative, but I don’t know… 

Certainly, I can say that we’re within a field in which every discourse and artwork is related. Raziye is one of the characters in ‘5 Person Bufet’. Another one is Manyel, another one is Bicol. Another one is Loyelow, another one is Meydan. Raziye’s name was first mentioned in the ‘5 Person Bufet’ text. Later she was the R. of B.İ.M.A.B.K.R. She didn’t appear in that exhibition as a portrait… During that period, I collected used cotton balls from a hairdresser for eight months. Then, I waited for four years. Then, it materialized as a body. 

We see glass as a material in different works of yours, but it is more akin to footnotes unpacking historical references to the viewer, actually in a melancholic tone. The crystal windows at Arter; later the orange glass through which the light was seeping which was also exhibited at Arter; the glass that was leaning against a wall with an apartment name-like text on it…

Our ability to physically bend materials is related to their materiality. You can also bend the material temporally, psychologically and mentally. Actually, the answer to this can be sought out in how the material comes together with the medium or the space. It can be sought out in dimensions. For example, cut glass is a form we’re familiar with within the scale of the kitchenware. Once it’s installed upon the exterior of the building, its impact alters since the scale has shifted to a different interval. Or even though the apartment names can still be written with gold gilding, nowadays they’re painted on top of graphic print outs, it’s almost impossible to find craftsmen who do it by hand. When it’s handwritten, a different texture -which the graphic application lacks- gets involved, the tone you’re referring to… Some textures are within the work’s aura and yet they’re not visible… They are felt. As if, as if…   

Do the materials you use in your works often form the narratives or do the narratives you intend to tell determine your choice of materials?

I don’t differentiate between the two.

How did you build the simplified language in your exhibition ‘Meydan’, did it have a challenging aspect for you?

I don’t know how. With my friends. Through conversations with multiple Denizs; Kevser, Derya, Ezgi, Kerem… There was a point in which the quarantine period nurtured staying quiet, calm and simple. Also, I am someone who works with a lot of, lot of silence during my production processes. Nevertheless, there is still a part of me that constantly bursts out and gets scattered around through my emotions. Plenty of breathes turned out to be necessary. Your mind and body go into a particular rhythm during the exhibition making process, will that rhythm ever synch with real life? You have to hold onto that rhythm, wave or feeling until you go into the exhibition space; simultaneously, every single day the journey carries on. You’re caught up in the waves. You have to remember what the word is and remain focused. As the installation approaches, the dealings and the excitement build up. Being awake requires a tremendous amount of effort.  

While I was visiting ‘Meydan’ I overheard two other viewers talking among themselves saying ‘there used to be sculptures etc. here; it was really beautiful, they deinstalled that exhibition...” and afterwards they took a quick stroll in the space and left. How shall we approach the background of each intervention in the space, is there a relationship between the exhibitor and the viewer that is based on responsibility?

Yes. There is. It wouldn’t be right for me to think on behalf of the viewer or take the discourse further and comment on it. It would be nice to think about the ethics within this gap. Now, there is the artwork. The artist melds into the artwork.

You and Kevser Güler are the co-editors of the book ‘Meydan’. Kerem Ozan Bayraktar is another one of the writers you invited to contribute. This is one of the most poetic texts that I’ve come across in a while, it discusses the crises of our period through your works, in a timeless manner. How do you establish partnerships with art professionals; or should I say collaborations, how would you define it? At this point, I must add that I definitely recommend the readers to get a copy of the book.

Thank you for referring to the writers individually. Each contribution ended up being more valuable than the other. These texts were written prior to the exhibition. There was the title ‘Meydan’. There was the idea of it. I was observing my tendencies through the paths that my previous works have paved. I shared the questions which I had in my mind and opened them up for discussion with my friends. I define it as friendship. In order to indicate this, we’ve put a footnote about the red comma in the book: “The use of comma with space marks the co-performing of the parts within the mentioned context; it suggests that the parts are companions”.

The life we’re leading is vast and fluid in ways that won’t fit into relationship categories. There is no single architect, creator, author, recipe, guide of a thing. I’d like to elaborate on that. Kerem’s works deal with the idea of a system, his processes ontologically disperse the object-subject relationship. An idea can be unpacked through another on the basis of friendship. Overcoming the categories is only possible through dismantling a historicity that is trapped in the I. All the associations, constituents, materials of a work… When the relationships are evaluated through the notion of friendship, that means that you and the art professional you’re thinking together with are coming together selflessly, weaving a network. The ideas Kerem was reflecting on in his text touches those objects/environments that Deniz has contemplated on with others. Surely, this a poetic form. The method has overflown through Kerem’s I and Deniz’s I. As a matter of fact, we’re two peers who have met through works, at different times. The conversation has started a while ago… The other day we were talking with Kerem, mentioning that recently we’re increasingly experiencing the idea that there is no longer an I.

Your books find form as printed matter, clearly representing your dreams, ideas, things that you follow and want to express. I consider publishing books, making books as a part of your practice. What do books mean to you and what kind of a relationship do you establish with them? We can talk about this starting from your new book.

The processes are different. You don’t wait to start the installation process in the exhibition space, the excitement is constantly carried over within a more current actuality; it is conceptualized during the journey; the text can be re-written within the text’s temporality. The materials are words (at least for me), the weight of the paper, the way the book will be held… No matter how cyclical you conceptualize it to be, it is a sequential order. The variables are up to you! By all means, a dizzying condition accompanies you to reach the end, but it is a space that has more tolerance for getting lost in the waves. You have an attitude that is different than the one you display towards the spatial variables… You can be completely alone while writing the book. This is never the case while you’re installing an exhibition. In that sense, “there is life between us (+transparency)” has been a book in which the waves were dispersed around various directions and re-assembled, and then continuously and repeatedly dispersed again; a book that has an extensive vessel. It holds a special place in my heart. It is coming out this week. I’m excited!

As someone who is familiar with bookmaking practices, are there any artist books you’d like to share, those that have inspired you, nurtured you? 

I don’t categorize them as artist books, poetry books, theory books…etc. I am more infatuated with books that deal with form rather than content. I focus on my journey throughout the book instead of what I understand from it. I love books with words. A recommendation from the bibliography of “there is life between us (+transparency)”:  Turkish translation of Maurice Blanchot’s ‘Awaiting Oblivion’ [Bekleyiş Unutuş], published by Monokl. <3 

2020 was unsettling in many aspects and fields, and you had an exhibition during this period. Do you think that the past year and this extraordinary period had a transformative power that was either good or bad? Is there anything you’d like to add in relation to the arts and cultural scene?

 I don’t judge things as good or bad. Transformative, yes. Unsettling, yes. For instance, recently there was an earthquake in İzmir. Extraordinary, always. As a generation, we haven’t been familiar with the ordinary in this geography. While it looked like things were actually going to be ordinary in the beginning of 2000s… Instead of evaluating things through an extensive lens with all of our conditions and temporalities, we have internalized the practice of focusing on the fleeting and consumable intervals as we redefine ourselves as neoliberal instruments. What I can say about the arts and cultural scene is that art is not the means, escort, twin, comrade…etc. of culture, neither it is contemporaneous with it. The inclusion of the arts into cultural activities can be thought of as the epitome of the extraordinary ordinaries that have been normalized since the 2000s until today. Of course, this tendency was shaped after the 70s. Art can certainly be side by side with culture, but art is different, it doesn’t have to be side by side with anything, instrumentalized, turned into a satellite. These two are separate vessels. I’m suggesting that we should give up on putting the arts right next to culture with a dash. Art foreshadowing cultural policies; art that is on view and circulating transforming into pr activities that can be in tune with cultural premises; molded by urban transformation, refugees, identities; instrumentalized as a communication tool…. Art has boiled down to serving cultural phenomena, like the gmo plants that can be acclimated to any environment. As art has been presented as the intentions we express, our way of describing the circumstances, our effort to understand things, our guide; it has also started to be ossified by the discourses. Art is an alchemical process that is strong enough to resist any kind of instrumentalization. Alchemists are the ones that transform lead into gold. We can’t ponder time in its void.

Translation to English: Gülşah Mursaloğlu

Hatıra özneyle yüklü bir sözcük

Deniz Gül ile sohbet

Huo Rf

Deniz Gül ile sohbetimiz Ocak-Şubat 2021 tarihlerinde gerçekleşmiştir. 

7-8 dakika okuma süresinde

İşlerinle ‘5 Kişilik Bufet’ten, yani 2011’den beri karşılaşıyorum. Bazıları hala çok canlı, hafızamda duruyorlar. Sohbetimizin kimi bölümlerinde aklımda yer eden işlerinden de bahsetmek istiyorum. Özellikle süt kokusu (Masa - 5 Kişilik Bufet- Arter sergisi 2011). Bir izleyicinin zihninde yer kaplama, hatırlanma veya hatırlanacağını bilmenin sende izdüşümü var mıdır?

Kim bilir? Bu sözcüklerle düşünmedim. Karşılaşma ve buluşma, bazen birleşme, bazen ayrışma. Hatıra özneyle yüklü bir sözcük. Kayıt tarafsız olabilir. Öznesinden ayrı düşen bir karşılaşma belli kayıtları açığa çıkarır sanki ve iş böylelikle dilsiz olabilir. Alanlar hareketlenebilir. Duygu yoluyla bir aktarım gerçekleşebilir. Süt kokusunun bende uyandırdığını dile dökmek neredeyse imkansız. Hem öznenin biricik hafızasını çalışıyor, hem de tekil deneyime ihtiyaç duymayacak kadar kolektif, arkaik, mitolojik, biyolojik bir şeyleri. Dokunuşun bende izdüşümü var.

Y.K.Y. Yayınları’ndan yeni çıkan kitabın ‘Meydan’ söyleşimiz için kılavuz oluyor bana. Derya Bayraktaroğlu ‘Meydan’ kitabında senin çok yönlülüğünü ve olasılıkları edebi bir dille kurgulayışını tasvir ediyor gibi. Sanat pratiklerine dair çoğu metin sanatçıları yüceleştirme yoluna çok kolay sapabiliyor. Ben senin işlerini hem takip eden, hem seni dinleyen biri olarak soruyorum; medyumu hayattan ve karşılaşmalarından gelen bir sanatçı olarak kendi tarihini nasıl izliyorsun? Umuma açtığın işlerin kendi sürecinde, seni de tatmin ederek, seninle birlikte ilerleyebiliyor mu; yoksa bünyenden çıkıp bambaşka yollara mı gidiyorlar?

Derya’nın okuması bu izlekte 10 yıllık bir sürece bakıyor: Bünyeden çıkışların nasıl zamansallıklarda nasıl örgülendiğine. Ben bir aracı gibi çalışıyorum çoğu zaman. Ancak çoğu kez sürecin bir noktasında kimyaya giriyorum. İçeri atlıyorum ya da başka bir yere kıvılcım olarak düşüyorum, ne kadar yanacağımı ben de bilmiyorum. Bilmemek… Ne bilebiliriz? Ayrıca niçin bilebiliriz? Üretim (aktivite) (sancı) (doğum) (ölüm): Hayatla karşılaşma. Kendine tanrıyı kıstas alan bir yerdir yücelik üzerinden kurulan temas. Oysa sanatsal tavır öznenin içinden geçer. Sanatın gücü buradadır. Yansımalarda ise sanatçının (öznenin) tahakkümünden sıyrılan birçok iş bir diğer özneyle (okur/yazar) yukarıda bahsettiğimiz hafıza/hatıra aksında bağlanır… Bir bakarsınız yazar kendi öznelliğinde sanatı araçsallaştırmış, bir hatırat yazmaya koyulmuş… Bu noktada işlerin okunması literal bir yere düşer, biçim olarak çeşitlilikle çalışmaz. Derya Bayraktaroğlu bu anlamda yapıyı kırar; dönemimizin en kuvvetli kalemlerinden. Okumanın yönlere savrulmasına alan açar. Bu şekilde bir söz betimlemek kolay değildir tahmin edersiniz, hele ki sanat okumalarında ihtiyaç duyulduğu zannedilen şey çoğu zaman o çok yönlü, belirsizlik arzeden, tamamlanamayan işi yorumlamak arzusudur. İşi çağına sabitler. Oysa işler hem birbirleriyle birlikte hem de başka yönlere—belki görselleştirmek açısından bunları eş değerlikte tanımlayalım—ilerlerler. Sanatçıyla aralarında bir arkadaşlık ilişkisi vardır. Derya’nın okumasında, bahsettiğin çok yönlülük ve olasılık işleri çok zamansal bir matriste değerlendirmekte. Yorumlama eylemi iş üzerinden yücelik olarak kendini hiyerarşik bir mihenke tanımlayarak eş değerlikleri ezen bir vektöre dönüşmez böylece. Tam tersine okuma müthiş bir danstır. Hayat ve karşılaşma… Ne güzel dedin…

Araya ‘Raziye’ işinle, yani bir ayna ve üzerindeki pamuklara dair bir notla girmek istiyorum; bu işin 5 Kişilik Bufet ile bir bağlantısı var mıydı? Zihnim belki mobilya ve anlatım biçimi üzerinden bir bağ kuruyor ama bilemiyorum...

Elbette, her sözün ve işin birbiriyle ilişkili olduğu bir alandayız diyebilirim. 5 Kişilik Bufet’in personalarından biri Raziye. Bir diğeri Manyel, bir diğeri Bicol. Bir diğeri Loyelow, bir diğeri Meydan. Raziye’nin ismi ilk 5 Kişilik Bufet metninde geçer. Daha sonra B.İ.M.A.B.K.R.’nin R.’sidir. O sergide portre olarak yer almadı… O dönem bir kuaförden sekiz ay boyunca kullanılmış pamuklar topladım. Sonra dört yıl kadar bekledim. Sonra bedenleşti.

Farklı işlerinde camı malzeme olarak görüyoruz ama malzemeden çok tarihi referansları birer dipnot olarak izleyiciye açıyor aslında melankolik bir havayla. Arter’deki kristal pencereler, sonrasında yine Arter’de sergilediğin, arkasından ışık süzülen turuncu cam, duvara yasladığın cam üzerine apartman yazımsı işin…

Malzemeyi fiziksel olarak eğip bükebilme imkanlarınız malzemenin maddeselliğiyle ilişkilidir. Malzemeyi zamansal, psikolojik, zihinsel şekillerde de eğip bükebilirsiniz. Bu aslında malzemenin mecrayla ya da mekanla nasıl buluştuğunda aranabilir. Ölçülerde aranabilir. Örneğin kesme cam mutfak ölçeğinde alışık olduğumuz bir biçim. Binanın cephesine giydirildiğinde, ölçü başka bir aralığa taşındığından etkisi başkalaşıyor. Ya da apartman isimleri altın yaldız olarak yazılsa da artık grafik çıktıların üzerine boyanıyorlar, bunu elle yapan ustalar bulmak neredeyse imkânsız. Elle yazıldığında, grafik uygulamadan farklı bir doku devreye giriyor, bahsettiğin hava… İşin havasında yani görünmüyor bazı dokular… Hissediliyor. Gibi, gibi…

Genelde işlerinde kullandığın materyaller mi hikayeyi oluşturuyor, yoksa anlatmak istediğin şey mi materyal seçimini belirliyor?

İkisini ayırt etmiyorum.

‘Meydan’ sergisindeki yalın dili nasıl inşa ettin, senin için zorlayıcı bir tarafı var mıydı?

Nasıl bilmiyorum. Arkadaşlarımla. Denizler ile, Kevser, Derya, Ezgi, Kerem’le sohbetler… Sakin, dingin, yalın kalmanın karantina süreciyle beslendiği bir yer vardı. Bir de üretim süreçlerimde çok çok sessizlikle çalışan biriyim. Yine de her daim patlayan ve duygularınca savrulan bir yanım var. Oldukça nefes gerekti. Zihniniz ve bedeniniz sergi üretim sürecinde bir ritme giriyor, o ritm gerçek hayatla buluşacak mı? Sergi mekânına girene kadar o ritmi, dalgayı ve hissi tutabilmek gerekiyor, bir yandan her gün yolculuk devam ediyor. Dalgaya kapılıyorsunuz. Sözü hatırlamak, odağı unutmamak gerekiyor. Kurulum yaklaştıkça bağlantılar, heyecan artıyor. Uyanıklık inanılmaz bir efor gerektiriyor.

‘Meydan’ sergini gezerken içeride bulunan başka iki izleyicinin şu cümlelerine kulak misafiri oldum; biri diğerine; ‘burada daha önce heykeller falan vardı, çok güzeldi kaldırmışlar o sergiyi…’  dedi ve hızlı adımlarla mekanı turlayıp ayrıldılar. Mekandaki her müdahalenin arkasına nasıl bakmak gerekiyor, burada herhangi bir sorumluluk ilişkisi var mı sergileyen ve izleyen arasında?

Evet. Var. İzleyici yerine düşünmem ya da sözü ilerletmem, yoruma açmam doğru olmaz. Bu aralıktaki etik üzerine düşünmek güzel olur. Yapıt var artık. Sanatçı yapıtın potasında erir.

‘Meydan’ kitabının editörlüğünü Kevser Güler ile yapmışsınız. Davet ettiğiniz yazarlardan bir diğeri Kerem Ozan Bayraktar. Uzun süredir rastladığım en şiirsel metinlerden biri, yaşadığımız dönemin buhranlarını zamansız bir şekilde işlerin üzerinden tartışmaya açıyor. Sanat profesyonelleri ile nasıl ortaklıklar kuruyorsun; ya da işbirlikleri mi demeliyim, sen nasıl tanımlarsın? Okuyucuların kitabı almasını kesinlikle tavsiye ettiğimi söylemeden de geçmek istemedim.

Yazarlara ayrı ayrı dokunduğun için teşekkür ederim. Her biri birbirinden değerli üretimler oldu. Kitaptaki yazılar sergi yokken yazıldı. Meydan’ın ismi vardı. Düşüncesi vardı. Ben bugünkü yönelimlerimi evvelki işlerin açtığı yollarla gözlemliyordum. Aklımdaki soruları arkadaşlarımla tartışmaya açtım. Arkadaşlık olarak tanımlıyorum. Bunu kitapta imlemek için kırmızı virgüle dair bir not düştük: “Virgülün boşluklu kullanımı tarafların taksimdeki paydaşlığına dair bir imdir; bir araya getirdiklerinin ortaklığına ve arkadaşlığına göz kırpar.”

Yaşadığımız hayat ilişki kompartmanlarına sığdırılamayacak şekillerde geniş ve akışkan. Bir şeyin tek bir mimarı, yaratıcısı, mükellefi, tarifi, kılavuzu yok. Burayı biraz açmak isterim. Kerem’in işleri de sistem düşüncesini çalışır, ontolojik bir yerden nesne-özne ilişkisini dağıtıklaştırma şeklinde süreçlerdir. Bir düşünce bir diğeriyle arkadaşlık temelinde açılabilir. Kompartmanları aşmak, ben’e sıkışıp kalınan bir tarihselliğin kırılmasıyla mümkün. İşin tüm çağrışımları, bileşenleri, malzemeleri… İlişkiler arkadaşlık nosyonuyla değerlendirildiğinde siz de, birlikte düşündüğünüz sanat profesyoneli de çıkarsız şekillerde bir araya gelmiş, bir ağı örmektesinizdir. Kerem yazısında üzerine düşündüğü fikirler Deniz’in geçmiş zamanlarda yolunun kesiştiği diğerleriyle üzerine birlikte düşündüğü nesnelere/ortamlara değer. Bu elbette şairane bir şekildir. Yöntem, Kerem’in beninden, Deniz’in beninden taşmıştır. Nitekim biz de ayrı zamanlarda işler üzerinden tanışmış iki dönemdaşız. Sohbet çoktan başlamış… Kerem’le geçenlerde konuşuyorduk; son zamanlarda benin olmadığı fikrini iyiden iyiye deneyimlediğimizi.

Kuşkusuz kitapların hayallerini, fikirlerini, izlediklerini ve söylemek istediklerini temsil edip matbu olarak karşımıza çıkıyor. Kitap çıkarmak, kitap yapmak, pratiğinin bir parçası bana göre. Kitap senin için ne anlama geliyor ve nasıl bir ilişki kuruyorsun? Yeni kitabından da yola çıkarak bahsedebiliriz.

Süreçler farklı. Sergi mekânına kurulum için girmeyi beklemiyorsunuz, daha güncel bir aktüelitenin içerisinde heyecan her an aktarılıyor, yolculukta kurgulanıyor, metnin zamanında yeniden yazılabiliyor. Malzemesi sözcükler (yani benim için), kağıtın gramajı, kitabın ele nasıl geleceği… Ne kadar döngüsel kurgularsanız kurgulayın ardaşık bir dizilim. Değişkenler size kalmış! Elbette sona varmak için başdöndürücü bir hal size eşlik ediyor, ancak dalgalara kapılabilmek için daha toleranslı bir alan. Mekânsal değişkenlere karşı sergileyeceğiniz tutumdan daha farklı bir tutumdasınız… Kitabı yazarken tamamen yalnız kalabilirsiniz. Sergi kurarken bu asla söz konusu değil. “aramızda hayat var (+şeffaflık)” bu anlamda dalgaların çeşitli yönlere dağılıp toparlandığı, hep ve yine dağıldığı kabı geniş bir kitap oldu. Benim için yeri çok başka. Bu hafta çıkıyor. Heyecanlıyım!

Kitap pratiğine hakim biri olarak seni besleyen, paylaşmak istediğin sanatçı kitapları var mı?

Sanatçı kitapları, şiir kitapları, düşünce kitapları vs diye ayırmıyorum. İçerikten çok biçem çalışan metinlere gönlümü kaptırıyorum. Ne anladığıma değil kitapta nasıl yolculuk ettiğime bakıyorum. Sözcüklü kitapları seviyorum. “aramızda hayat var (+şeffaflık)” bibliyografisinden bir öneri: Maurice Blanchot’nun Türkçe çevirisi Monokl’dan yayımlanmış olan Bekleyiş Unutuş’u. <3

2020 her anlamda ve alanda sarsıcıydı ve böyle bir dönemde sergi açtın, geçtiğimiz senenin ve bu olağandışı dönemin iyi ya da kötü yönde değiştirici bir gücü olduğunu düşünüyor musun? Kültür - sanat ortamına dair söylemek istediklerin var mı?

İyi ve kötü olarak yargılmıyorum bir şeyleri. Değiştirici, evet. Sarsıcı, evet. Örneğin yakın zamanda bir İzmir depremi oldu. Olağandışı, her zaman. Biz bu coğrafyada olağanlıkla pek tanışamadık jenerasyon olarak. 2000’lerin başı her şey aslında pek olağan olacakmış gibi gözükürken… Bir şeyleri değerlendirirken tüm hallerimizle/zamanlarımızla değerlendirmeyi unutup, güncel, tüketilebilir aralıklara bakmak kendimizi neo-liberal aygıtlar olarak tanımlayabildiğimiz ölçüde içerilerimize yerleşti. Kültür-sanat ortamına dair söyleyebileceğim şey sanatın kültürün aracı, eşlikçisi, ikizi, yoldaşı vs. zamandaşı olmadığıdır. Sanatın kültürel aktivitelerce çekimlenmesi 2000’lerden bugüne yerleştirilmeye çalışılan olağan olmayan olağanların baş tacı olarak yorumlanabilir. Tabii ki 70’ler sonrası şekilleniyor bu yönelim. Sanat kültürle yan yana elbette olabilir, ancak sanat başkadır, hiçbir şeyle yan yana gelmek, aygıtlaşmak, uydulaşmak durumunda değildir. İkisi ayrı kaplardır. Sanatı kültürle yan yana tirelemekten vazgeçmeyi öneriyorum. Sanatın kültür politikalarının habercisi oluşu, dolaşımda olan ve izlenebilir sanatın kültürel öncüllerle uyumlanabilen, kentsel dönüşümle, mültecilerle, kimlikle yoğruşan, iletişim aracı olarak kullanılabilecek pr aktivitelerine dönüşüşü… Sanat her yerde iklimlendirilebilir gdo’lu bitkiler gibi kültürel olguların hizmetine indirgendi. Sanat tellendirdiğimiz meramımız, gündemi açıklama yöntemimiz, bir şeyleri anlama çabamızda bizlere yol gösterici olarak sunuldukça diskurlarca kemikleşmeye başladı. Sanat bir yere çekilemeyecek güçte bir simyadır. Simyacılar kurşunu altına çevirenlerdir. Zamanı, zamandan yoksun düşünemeyiz.