5-6 min. read / scroll down for text in Turkish

From the 5-15th this past October, IKSV (Istanbul Foundation for Culture and Arts) presented its annual FilmEkimi, an October festival of award-winning competition films for Istanbul cineastes, including “Kings” (2017) by the Turkish-French filmmaker Deniz Gamze Ergüven, inspired by the 1992 Los Angeles riots. 

Neorealist filmmaking grew out of social unrest in postwar Italy, where non-professional actors in “Bicycle Thieves” (1948) by Vittorio de Sica and wartime footage in “Open City” (1945) by Roberto Rossellini captivated audiences who could not easily separate the desperation they experienced on the streets, traumatized by war and poverty, from the enshrouded fantasies of the cinema. Inside its yawning, cavernous deep, they sought a well-deserved respite, immersed in projected light, blanketed in a dark, oneiric catharsis, hidden, as it were, from the bleak reality of life beyond the exit sign. 

In the eyes of survivors and victims, motion pictures spoke to voiceless workers and ubiquitous vagrants, provoking minds young and old to become more open to new thoughts about the role of culture, how to critique and advance its recurrent themes and usual suspects not merely in the studio, but in the world. And the neorealist filmmaker directed audiences to act differently in life. The idea was to utilize popular, commercial and representational art as a means to confront power and offer alternative ways of being in the face of its coercive influences, and, finally, to prompt creative reinterpretations of the surreptitious complex of arguments that call for total silence in the public realm, the ultimate, persistent weapon of those hungry for control and immunity, intoxicated by the double madness of envy and greed.  

The progenitors of neorealism in film intended to close the gap that divided objective art from social engagement, to exemplify its seamless mergence with a hybrid form. The technique of splicing documentary reels with live action has remained one of the most effective ways to bridge fictional narratives and true stories in filmmaking. It is a device employed with blunt, repetitive intensity in “Kings” (2017), the anticipated sophomore work by the Turkish-French director Deniz Gamze Ergüven, a potent, multifaceted piece of cinema that, both in process and product, reflects the violent chaos of the 1992 Los Angeles riots. 

A life matters 

Latasha Harlins breathed the dry, warm L.A. air, scenting rubber and ash in the cracked concrete sidewalk, passing through hints of palm that wafted lavishly under the cloudless blues and electric violets bathing the oceanside mountain valleys and desert plains in hues famed for perfecting photogenic light in cinematography. The rich, earthy notes of the subtropical Mediterranean climate flowed into her 15-year-old nostrils that opened wide, trusting all of life with her youthful innocence, one joyful breath at a time. She might not have known that the palm had long triggered the ancients of the old world to regard its fanned branches as emblems of peace and immortality. They were born of transplants from across the Atlantic Ocean, just like her ancestors, to show its colors and personify the identity of the vast, glowing American vista. She strode on like any carefree teenager with a skip in her step. Another long day at Westchester High School was over, and she was thirsty. 

A theft so humdrum as orange juice cost her her life. The clerk at the counter, the 51-year-old Soon Ja Du from South Korea, gunned her down in cold blood. Ergüven does not waver in her direction of the reenactment as the opening scene. It has a startling realism, immediate and direct. A crimson pool leaks ever so slowly from her head over the convenience store floor. “Kings” then cuts to its namesake, the videotaped police beating of Rodney King, straight from the tape deck, 1991, to spark the riots that led to 55 deaths. Its gun violence and firestorm raids thundered out from South Central Los Angeles, renamed South Los Angeles, where “Kings” is set. The residential area is ground zero for an ongoing, undeclared cold, civil war in America, as the entire nation struggles on all sides to reconcile its slave-mongering past with its peculiar brand of institutionalized racism. In the wake of Black Lives Matter, the film “Kings” is steadfastly relevant, as the most visible minority in America is disproportionately jailed and murdered more than any other ethnic community, at times by state actors apparently above the law. Black people make up little over 12 precent of the American population, according to the U.S. Census Bureau. 

“Kings” is a blaring reminder, nearly three decades after the events depicted, that what happens to a minority happens to everyone. And it happens fast and hard when applied indiscriminately by the state over a vulnerable segment of the society, who have nothing to lose, nothing to gain, and set out for the sole purpose of proving pure and absolute justice. Unlike her predecessors in what could be termed the Afro-American ghetto film genre, notably Spike Lee in his 1989 classic, “Do the Right Thing”, set in the pressure-cooked and overheated East Coast approximation to South-Central L.A., in Bedford-Stuyvesant, Brooklyn, New York, Ergüven does not portray others, like the confrontational Asian storeowner with as much humanity as Lee for example, whose film ends with the clerk shouting, “I’m black!”, pointing to the color of his hair to avert a pistol pointed at his face. Similarly, her police are about as one-dimensional as villains in a horror flick. Yet, she had, by certain accounts, already overextended herself, as noted by the Rolling Stone film critic Peter Travers, by pitting actors Halle Berry and Daniel Craig into a romantic pairing that sends them swimmingly to bed in a dream scene, and awkwardly pecking during the melodramatic finale when they are left handcuffed to a pole by a policeman who sees the fantastic-looking pair with three cute kids as the bane of his existence. 

 An unforgivable end 

“Kings” is a love letter to the beauty of skin, of blackness, written with acts of tenderness. Ergüven directs flesh photography with a passion. Early scenes feature an impeccably gorgeous Berry as Millie Dunbar, a mother constantly at bay from preying social services while caring for a house full of diverse, adopted children. The main narrative begins rich with warm, affectionate gestures of family togetherness in the morning light, with a welcome abundance of her kissing baby feet. In contrast with the harm inflicted by rioters and police, Millie exudes an untiring, maternal softness throughout the film, even to the point of falling, however subconsciously, for an alcoholic writer of a neighbor, Obie Hardison, played with an ear for cheap laughs by Craig. 

The characters shine in solitude. Ergüven, who is best known for depicting family tensions challenged by the greater social reality in rural Turkey with her praiseful debut, “Mustang”, displays a keen eye for dualistic motifs, juxtaposing loneliness and collectivism, the ordinary and the newsworthy, the civilian and the state. Lamar Johnson, who makes his greatest professional leap with “Kings”, plays a Jesse Cooper, the eldest son to Millie, who, by a twist of fate and sexual frustration, becomes a murderer himself. Despite unrequited character developments and a yarn of race relations tangled into an incomprehensible ball of historical knots, the abrupt conclusion to the film emphasizes the internalization of trauma, the introversion of pain within an individual, and a community. It is too often the case, that when a disaffected populace resorts to violence, they often hurt each other more than anyone else. In other words, powerless armed revolt is simply another form of self-inflicted suffering. 

“Kings” echoes what Rodney King endured, not only as he became a civil rights symbol, but within himself, as a man who survived police brutality and lifelong addiction. He titled his memoir, “The Riot Within”, published on the 20th anniversary of the riots in 2012, two months before his death at age 57. His example is obviously a far cry from the sheer greatness that was Martin Luther King Jr., who also inspired the name for Ergüven’s film, and he did stumble to live up to expectations that imagined him approximating the legends who contextualized his importance in American history. Ergüven wanted to produce “Kings” before “Mustang”, as she had long conducted interviews with eyewitnesses who lived through the 1992 Los Angeles riots. In retrospect, it has been a favorable progression, as her debut earned her an Oscar nod and César Award for first film, among many other high honors. 

Despite mixed critical success given to “Kings”, the body-positive feminism and politically-dense storytelling that Ergüven exhibits, akin to auteurs Sophia Coppola and Francois Ozon, has earned her a special place in the heart of her country, as at FilmEkimi. “It was a story she wanted to do for a long, long time. It’s interesting to see what she’s doing. We are following her,” said Kerem Ayan, director of Istanbul Film Festival and FilmEkimi.  

Zıt Kutupların İsyanı: Kings’in Yeni Gerçekçiliği  

Matt Hanson

5-6 dakika okuma süresinde

İstanbul Kültür Sanat Vakfı tarafından her yıl ekim ayında düzenlenen FilmEkimi, bu sene de ödüllü filmleri İstanbullu sinemaseverler ile buluşturmaya devam etti. Seçki içerisinde yer alan filmlerden biri de, Türk – Fransız yönetmen Deniz Gamze Ergüven’in yeni filmi, Kings (2017). Filmin konusu, 1992 yılında Los Angeles’ta yaşanan ve haftalarca süren şiddetli protestolar etrafında şekilleniyor.  

Sinemada yeni gerçekçilik akımı, İkinci Dünya Savaşı sonrası İtalya'sındaki toplumsal tedirginliğin bir dışavurumu olarak, yönetmenler Vittorio de Sica (Bisiklet Hırsızları – 1948) ve Roberto Rosselini (Roma, Açık Şehir - 1945)'nin, filmlerinde amatör oyuncular ile çalışmaya başlamaları sonucu ortaya çıkmıştır. Savaş sonrası travmasını atlatmaya çalışan sinema izleyicisi, günlük hayatta yaşadığı fakirlik ve zorluklar ile beyazperdede karşılaştığı sinemanın örtülü imgelemini birbirinden ayırmakta zorlanıyor ve bu da yeni bir akımın başlangıcını işaret ediyordu. 

Savaştan sonra hayatta kalanların ve kurbanların gözünden, filmler işi olmayan ve boş gezenlerle beyazperde aracılığıyla konuşarak, gençlerin ve yaşlıların zihinlerini kışkırttı. Kültürün önemi, yalnızca film stüdyolarında değil dünyanın her yerindeki olağan şüphelilerin çevrelerine eleştirel gözle bakmalarını sağladı. Yeni gerçekçi yönetmenler, izleyicinin algısını önemli ölçüde değiştirdi. Akımın altında yatan ana fikir, popüler ve ticari olanı kullanarak, yaratıcı fikirlerin bizi çevreleyen ve kamusal alanda konuşulması zor konu ve durumların yeniden tartışmaya açılabilmesiydi. Böylece, kıskançlık ve açgözlülük ile yoğurulmuş yönetici sınıfı, sinema aracılığıyla fikirleri değişen halk tarafından meydan okunan bir zümreye dönüşebilecekti.

Yeni-gerçekçiliğin öncüleri, nesnel sanatı toplumsal katılımdan ayıran uçurumu kapatmayı amaçlamış, melez bir biçimsel yaklaşım ile kusursuz birleşimini örneklemiştir. Belgesel makaraların, canlı çekimle birleştirilmesi tekniği, kurmaca anlatılar ile gerçek hikayeleri birleştirmenin en etkili yollarından biri olarak karşımıza çıkıyor. Fransız – Türk yönetmen Deniz Gamze Ergüven’in merakla beklenen yeni filmi Kings’de, bu teknik sıkça tekrarlanarak, 1992 Los Angeles ayaklanmalarının çok katmanlı portresi başarıyla yansıtılıyor.

Hayatın önemi 

Latasha Harlins kuru, sıcak Los Angeles havasını, kırık beton kaldırımdaki kokulu kauçuk ve külleri içine çekerek, bulutsuz gökyüzünün altında cömertçe avlanan hurma ağaçlarını ve fotojenik ışığı mükemmelleştiren renkler içinde okyanus kenarındaki dağ vadileri ve çöl ovalarını yıkayan menekşelerin yanından geçerek derin bir nefes aldı. Subtropikal akdeniz ikliminin zengin ve dünyevi notaları, genç masumiyetinin canlı nefesiyle, tüm yaşamına güvenerek geniş açılmış 15 yaşındaki burun deliklerine aktı. Hurma ağacının dallarının, eski dünyada yaşayanlar tarafından barış ve ölümsüzlük amblemleri olarak gördüğünü bilmiyor gibiydi.

Atlantik Okyanusu'nun ötesinden gelen bu bitkiler, tıpkı kendi ataları gibi, renklerini göstermeleri ve geniş ve parlak Amerikan kimliğini taşımak için doğmuşlardı. O yaştaki her umarsız gencin yapacağı gibi, tek ayağının üzerinde sekerek ilerliyordu. Westchester Lisesi’nde bir başka uzun gün sona ermişti ve susuzluktan dili damağına yapışmıştı.

Portakal suyu kadar basit bir hırsızlık canına mal olacaktı. 51 yaşındaki Koreli Soon Ja Du, kasanın önünde soğukkanlılıkla ateşlediği silahıyla onu öldürdü. Başından sızan kan, marketin zeminine yavaşça akarken, ‘Kings’ filme adını veren Rodney King’in bir grup polis memuru tarafından öldüresiye dövülüşünü gösteren bir video kaydına geçiş yapar. Olayın basına sızmasının ardından, 55 kişinin ölümüyle sonuçlanacak olan Los Angeles protestoları başlar ve Los Angeles’ın güneyini günlerce esir alacak silahlı çatışmalar, Kings’in arka planını oluşturur. 

Filme set olan yerleşim bölgesi, Amerika'da devam eden, kayıt dışı soğuk savaşın başlangıç noktasıdır, çünkü burada yaşayan halk, köleleşme geçmişini ve kurumsallaşmış ırkçılığı sona erdirmek için dört bir yandan mücadele eder. Black Lives Matter'ın ardından, “Kings” filmi, Amerika'daki en görünür azınlığın, kendilerini kanunun üstünde gören devlet aktörleri tarafından çoğunlukla diğer etnik topluluklardan daha fazla ve orantısız bir şekilde hapse atıldığı ve öldürüldüğü için, şu an her zaman olduğundan daha önemli.

“Kings”, tasvir edilen olaylardan yaklaşık otuz yıl sonra bile, bir azınlığın başına gelenlerin herkesin başına geleceğine dair önemli bir hatırlatma. Devlet tarafından, kazanacak ve kaybedecek hiçbir şeyi olmayan savunmasız bir kesime şiddet uygulandığında, tek amacı saf ve mutlak adaleti ispatlamak olan toplulukların başına gelenler hızlı ve sert biçimde can acıtıcı olmaktadır.

Spike Lee (Do The Right Thing, 1989) gibi, kendinden önce benzer Siyahi Amerikalı mücadelesi filmleri çekmiş yönetmenlerden farklı olarak Ergüven, Lee’nin yapmış olduğu gibi filmdeki bazı karakterleri o kadar da insancıl özelliklerle donatılmış olarak resmetmeyi tercih etmiyor. Do The Right Thing’de tasfir edilen Asyalı esnafın, polisin suratına doğrulttuğu silahın önünde saçlarını tutarak ‘Ben de siyahım!’ diye bağırmasını aklımıza getirdiğimizde, Ergüven’in bazı karakterleri bu kadar yüzleşmeci ve insani değil. 

Benzer olarak, çizdiği polis memuru portresi de korku filmlerinde kötü adamlar kadar tek boyutlu. Ancak zaten Ergüven, Rolling Stone dergisinin eleştirmenlerinden Peter Travers’ın dediği gibi, başrol oyuncuları Halle Berry ve Daniel Craig’i bir rüya sahnesinde de olsa seviştirerek hikayeyi biraz fazla zorlamış ve hatta filmin melodrama kayan finalinde bir polis memuru tarafından bir direğe kelepçelenen çifti üç sevimli çocuklarıyla resmederken, polis memurunun hayatı sorguladığı garip bir sonla bizi baş başa bırakmıştı. 

Affedilemez bir son 

“Kings” siyah tenin güzelliğine zarafetle yazılmış bir aşk mektubu. Filmin başındaki sahnelerden birinde, evlat edindiği çocuklarıyla dolu bir evi çekip çeviren ancak sürekli sosyal hizmetlerin peşinden koştuğu bir anne olan Millie Dunbar rolünde kusursuz bir Halle Berry izliyoruz.

Hikaye, sabah güneşinin ışığında sıcak, sevgi dolu aile ortamı ve bebek ayaklarına kondurulan öpücüklerin bolluğuyla başlar. Çatışmalar ve polisin yaydığı tüm zarara rağmen, Millie karakteri film boyunca anneliğin tüm yumuşaklığını üzerinde taşıyarak, alkolik komşusu Obie Hardison (Daniel Craig)’a aşık olur. 

Aile içi gerginlikleri tasvir edişiyle ünlenen Ergüven, büyük beğeni toplayan ilk filmi ‘Mustang’de taşradaki bir ailenin ve dolayısıyla Türkiye’nin sosyal gerçekleri üzerine eğilmişti. ‘Kings’de ise yönetmen, ikili motifler, sıralanan yalnızlıklar, kolektivizm, sıradan olan ve haber değeri taşıyan karşıtlığı ve devlet – halk gibi ikilemler üzerine kafa yoruyor. Aktör Lamar Johnson, filmde Millie’nin en büyük oğlu Jesse Cooper’ı canlandırarak kariyerinin en önemli rolünün altından başarıyla kalkıyor. Cooper, kaderin bir oyunu ve cinsel mutsuzluğunun kurbanı olup bir katile dönüşüyor. Altı doldurulmayan karakter gelişimleri ve zaman zaman anlaşılamaz hale gelen tarihsel referans düğümlerine rağmen filmin ulaştığı son, travma ile başa çıkış şekillerimiz ve acıyı içimizde yaşamanın bireysel ve toplumsal boyutlarını göz önüne sermesi açısından önemli. Haklarından mahrum bırakılan bir topluluk şiddete başvurduğunda, genellikle yine en çok kendini yaralar. Başka bir deyişle, silahlı isyan, kendi kendini yaralamanın yalnızca bir başka acı verici yoludur.

“Kings” bir insan hakları savunuculuğunun simgesi haline gelen Rodney King’in başına gelenleri başarıyla perdeye yansıtıyor ve hayat boyu mücadele ettiği uyuşturucu bağımlılığı ve polis şiddetine rağmen hayatta kalış hikayesini bir ilham kaynağı haline getiriyor. Rodeny King 57 yaşında hayatını kaybetmeden iki ay önce, Los Angeles olaylarının yirminci yıldönümünde “The Riot Within” (İçimdeki İsyan) isimli kitabı yayımladı. King’in verdiği mesaj, Martin Luther King’in mesajından farklı olsa da, Ergüven bu iki isimden de büyük ölçüde ilham almıştır. Ergüven “Kings”i “Mustang”den önce çekmek istemiş ve hatta 1992 olaylarını yaşayan görgü tanıklarıyla uzun röportajlar da gerçekleştirmiştir. Ergüven’in kariyerine baktığımzda, ilk filmiyle pek çok ödülün yanısıra Cesar Ödülü ve Oscar adaylığı kazanan olumlu bir ilerleme görüyoruz.

“Kings” hakkında çıkan eleştiriler içlerinde olumsuzları barındırsa da, Sofia Coppola ve François Ozon gibi ustaların sahip olduğu politik hikaye anlatımındaki becerisi, ülkesinde büyük beğeni kazanmasına ve son filmiyle FilmEkimi’nde yer almasına olanak sağladı. Fesitval direktörü Kerem Ayan’ın yönetmen hakkındaki görüşü ise şöyle: “Bu film, Ergüven’in uzun süredir anlatmak istediği bir hikayeydi. Çektiği filmleri ve geleceğe dair planlarını ilgiyle takip ediyoruz.’’.