Julian Rosefeldt’s ‘deep’ creative process

Hatice Utkan Özden

6-7 min. read / scroll down for text in Turkish

My first encounter with Julian Rosefeldt was during his exhibition at Dirimart in 2012. Back then we had a profound conversation concerning his creative process. His way of telling this process fascinated me. Now and then, whenever I see his works, all I think about is his process of creativity and the layers hidden in it. 

He told me while he was creating and producing he writes and read every day.  His urge to create videos with a desire for aesthetics makes his productions layered videos full of different themes. In fact, for Rosefeldt the creation process is very important. As a director, his aim is to blend contemporary issues with the everyday themes and reflect all of them in one video within a layered creativity process. His themes generally dive into gender inequality, violence, migration, and issues we encounter in our everyday life. 

In 2018, I had a chance to meet him on Skype and did a small, yet very enlightening interview on a process of creativity. Within this six-year, he has created many different videos, such as Manifesto and Deep Gold of which he becomes so successful and known with.  Since then his creative process has not changed and each video has its own story. His layered production process is a result of his layered thoughts. In fact, most of his story goes along with layers...  This reflects onto his works with channels of music, noise, and aesthetics. Thanks to these ‘channels’ the beauty of the scenes may appear incidentally cause Rosefeldt uses the camera with a common sense rather than a planned move.

‘Moving Image, I mean video art as we know it, has always been stuck between market constraints. That’s why I always asked myself what can I do differently and understood by everyone and also stay out of the classical movie production process. That’s why I work with deconstruction technique.’ he says. For Rosefeldt, being a director is almost like being a painter. Everything goes along with layers and new images come alive. That’s how new mythical images come out in videos. As a result aesthetical scenes emerge. In fact, Rosefeldt does not try to use his camera with a purpose to create a very aesthetical image or a scene. ‘I love to use the camera differently and this depends on my mood and my common sense,’ he says. 

A problem of stereotyping the immigrants

These very aesthetic images and layers can be seen in Asylum, of which one of the videos, Rosefeldt created with an urge to take on contemporary issues in our daily lives. In Asylum, more than anything we see his passion for creating a contemporary theme. 

‘In fact, all of my videos are usually about contemporary issues. What moves me is a thought or a question. As a result, this turns into a creative process and every related thing comes as one whole thing,’ he said. Asylum is a video that proves this process. Rosefeldt decided to take on the immigration issue while he was on holiday in Barcelona. In fact, his way of reflecting the migration problem is a bit limited in the European culture. Asylum is a video that proves how the European culture sees immigrants in their country. ‘In Europe, unfortunately, how we see immigrants always depend on certain jobs they have (as if they all need to do this job). For example, all Turkish immigrants are cleaning ladies, the Chinese are working in Chinese restaurants and so on... My aim in this video is to show how this point of view separates them from their individualities, while I try to reveal how society sees them.’ 

In Asylum, a viewer sees immigrants not as they are, but how European culture perceives them. That’s why Rosefeldt makes immigrants act as how the society sees them, women with headscarves vacuum-clean a cactus garden; Asian cooks sit in a monkey house, tearing up the Styrofoam packaging of takeaway food; a pile of newspapers that have been stacked and restocked by paperboys is whirled through the air by a giant türbine...  Rosefeldt once again uses his camera as a way of hypnotizing effect and we see every detail as a ritual.

In fact, the film is from 2000 and 2001 and looking the same works from today’s world - full of so many migration issues- this point of view comes with lots of questions in sociological stance. ‘I want to review how different cultures look at each other.’ According to Rosefeldt, contemporary societies are like a kaleidoscope and he said he likes to reflect this on his works as he creates a mosaic out of this. 

Creative process of Deep Gold and Manifesto

Manifesto is the most popular video of Rosefeldt. On the other hand, Deep Gold may be the most interesting and beautiful work of the artist.

Deep Gold is an homage to Luis Bunuel. He created Deep Gold to remember Bunuel’s unique artistic style. The main character in Deep Gold looks the same with the main character in L’Age D’Or movie of Bunuel, says Rosefeldt. 

While Deep Gold takes on gender inequality, Rosefeldt in this video aims to leave all the gender clichés on a side and creates a world with more freedom for women. Doing this he focuses on women sexuality. While writing the script Rosefeldt had hard times. ‘The creativity process always comes with a long research and days of reading. But Deep Gold’s was really long.’ While researching for Deep Gold the main idea behind Manifesto appeared to Rosefeldt and that’s when he decided to create Manifesto. Rosefeldt says, the creative process always proceeds like this: One idea comes with another one. 

Ecriture automatic  (Automatic writing)

For Deep Gold Rosefeldt had the main idea but he had a hard time writing the scenario. ‘At last, I decided to write with a subconscious mind. I write whatever comes to my mind without any limit. This is called ecriture automatic. And with this, the script came out: A woman enters the scene and pees on the road. Maybe this has nothing to the with the sexuality but still, this is close to my subject.’ 

Deep Gold is full of provocative images and tells us about a world where women own their sexuality, rather than denying it.

Imprisoned in the art gallery

Maybe, Manifesto is another video that arouses questions of gender issues. In this video, Rosefeldt works with Cate Blanchett. ‘We met a few years ago and we decided to work together and a few years later I came up with Manifesto.’

Manifesto in a way mocks with art and artist manifestos. On the other hand, maybe,  it is a reflection of woman existence in society. Blanchett, in this 13 channel video work, appears on the scene with 13 different characters. Each character reads a different manifesto. Sometimes we see her as a rock chick and sometimes as a conservative housewife. Commenting on working with an actress like Blanchett, Rosefeldt said: ‘After Deep Gold, I have thought about how to reach the wider audience and that’s how I decided to work with an actress like Cate. Of course, this comes with a risk. The work might have been shadowed by Cate’s talent and fame, however, it did not happen and everything runs in its course.’ 

According to Rosefeldt, creativity process starts with a very fragile moment. On the other hand, he thinks we should not exaggerate creativity and he reminds me words of Jim Jarmusch: ‘Nothing is original.’ Rosefeldt says: ‘Each idea follows each other and there is no genius brain. We create and inspire from things we have experienced.’

www.julianrosefeldt.com

Julian Rosefeldt’in ‘derin’ yaratıcılık süreçleri

Hatice Utkan Özden

6-7 dakika okuma süresinde

Rosefeldt ile ilk karşılaşmam 2011 yılında Dirimart’ta İstanbul’daki kişisel sergisinin açılışına hazırlık aşamasındaydı. Üretim ve yaratıcılık süreçleri üzerine konuşmuştuk ve eserlerine dair yaratıcılık serüveni ilgimi çekmişti. Sonra, dünyanın çeşitli yerlerinde eserlerini görme fırsatı yakaladığım sanatçının işleri bana bu yaratıcılık serüvenini ve içinde gizli kalmış olan katmanları düşündürdü. Rosefeldt, yaratıcılık süreçlerine oldukça önem veriyor ve bu süreci de kendine has bir tarzla anlatmaya çalışıyordu. ‘Yaratım sürecinde genellikle tüm gün yazıyorum ve okuyorum,’ diyordu Rosefeldt. Her ne kadar, bir yönetmen olarak estetik kaygılar içinde olsa da, Rosefeldt eserlerinde derinlemesine işlediği çağdaş konuları, her gün şahit olduğumuz birçok durumla birleştiriyor ve izleyiciye çok katmanlı bir yaratım sürecine yansıtıyor. Cinsellik, şiddet, insanlığın çevre ve dünya üzerindeki etkisi ve göç gibi konular eserlerin temalarını oluşturuyor. Rosefeldt, hikayelerin geçtiği yeri bir çağdaş film seti gibi gösteriyor ve izleyiciyi aslında uzun metrajlı bir film izliyormuşçasına etkileyebiliyor.

Rosefeldt, 2012 yılından beri birçok farklı projeye imza attı belki de bunlardan en çarpıcısı da Deep Gold’du. Hemen ardından ise aktris Cate Blanchet ile yaptığı projesi Manifesto geldi ve bu sanatçının kırılma noktası olarak adlandırılacak bir eserdi. Manifesto, onun bir video sanatçı olarak tanınmasındaki en büyük etkendi. 2012 yılından bu yana iki çocuğu, büyük bir aile yaşantısı ve farklı bir yaşam tarzına da geçiş yapmıştı. Her ne kadar çocuklarla üretim süreçlerinin zor olduğunu, çünkü bazen sadece sessizliğe ihtiyacı olduğunu söylese de sanatçının disiplinli üretim süreci asla sekteye uğramamış. 

2018 yılında tekrar görüşme fırsatı yakaladığım ve yine yaratıcılık ve üretim süreçleri üzerine konuştuğum Rosefeldt bu dönemlerin kendi hayatında önemli bir yeri olduğunu söylüyor. 2012 yılından bu yana eserlerinin üretim süreçlerinde pek bir değişiklik olmamış. Her eserinin bir hikayesi var. Rosefeldt aslında çok katmanlı düşünebilen bir sanatçı (tıpkı işlerine yansıttığı gibi...). Onun hayatında birçok şey de böyle ilerliyor: Sanatçının eserlerinde gördüğümüz birbiri içine geçen müzik, ses, estetik görsellik, mükemmel sahnelerle son buluyor ve bu sahneler genellikle tesadüf eseri ortaya çıkıyor çünkü Rosefeldt kamerayı içgüdüsel kullanan bir sanatçı.

‘Moving image yani hareketli imaj olarak adlandırdığımız video sanatı her daim sanat piyasasının kısıtlı limitleri içinde hapsolmuş durumda ve bu nedenle ben de üretimlerimde her zaman videolarım için daha farklı ne yapabilirim ki, farklı bir şekilde anlaşılsın ve klasik film üretiminin nasıl dışına çıkabilsin gibi sorular üzerinden ilerliyorum. Bu nedenle film üretimimi yapısöküm tekniğiyle sürdürüyorum,’ diyor. Rosefeldt’e göre yönetmenlik de tıpkı ressam olmak gibi. Her şey katmanlarla ilerliyor ve yeni imajlar keşfediliyor. ‘Böylece, yeni görsel mitler ortaya çıkıyor,’ diyor Rosefeldt. 

Yeni görsel mitlerle beslenen işlerde Rosefeldt’in eserlerinde estetik imajlar ve özenle çekilmiş gibi izleyiciyi içine alan sahneler bizi karşılıyor. ‘Aslında, bu konuda özel bir şey yapmıyorum. Kamerayı nasıl kullanacağım, daha çok sağ duyuma ve hislerime kalmış bir durum. Ben sadece kamerayı farklı kullanmayı seviyorum.’ Sanatçı, bu şekilde de istediği  katmanları ve derinliği yansıtabiliyor. 

Göçmenlere özgü steryotipleştirme

Bu estetik imajları ve katmanları Rosefeldt’in Asylum adlı videosunda da görüyoruz. Ancak, bu videoda Rosefeldt’in izleyiciye estetik kaygılar ya da estetik yaklaşımdan daha fazla göstermek istediği başka şeyler de var: sanatçının ‘çağdaş konulara’ olan merakı. O, günlük yaşantımızda her gün gördüğümüz ya da tecrübe ettiğimiz çağdaş konuların peşinden koşuyor. ‘Eserlerimin asıl konuları ve ana temaları çağdaş konulara dayanıyor. Beni harekete geçiren ise bir düşünce ya da merak ettiğim bir konu oluyor. Genellikle, bu sürecin ilerleyişi birbirinin içine geçen birçok konunun en sonunda tek bir şeye indirgenmesi...’ diyor Rosefeldt. Örneğin, Asylum’un fikri aklına Barcelona’da bir tatildeyken gelmiş. Video, Avrupalıların göç eden halklara bakış açısına dair göndermelerle dolu. Rosefeldt, Asylum’da göçmen halkların steryotipleştirmesi üzerinde duruyor.  ‘Avrupa’da gördüğümüz göçmen halka bakış açısı  stereo tipler üzerinden ilerliyor. Örneğin, tüm Türk göçmenler  temizlikçi, tüm Çinli göçmenler aşçı olarak görülüyor. Bu videoda amacım bu bakış açısını eleştirmek bu nedenle de bu kişileri kendi bireyselliklerinden kopartarak, toplumun onlara klasikleşmiş bakış açısına dair bir anlam yakalamak.’ Video içinde izleyici göçmen toplumları farklılaşmış olarak değil, aksine tıpkı Avrupa toplumunun onlara bakış açısına göre görüyor. Rosefeldt burada kamerasını hipnotize edici bir etkiyle kullanmayı seçmiş. Kamera bize bu insanların yaptıkları her şeyi bir ritüel gibi yansıtıyor ve bir yandan da bize şunu düşündürüyor: ‘Göçmenler heterojen bir toplum değil midir? 

Ancak, burada bir toplumu (göçmenleri) değerlendirme konusunda sosyolojik ve belki de kültürel açıdan  bir eksiklik görülüyor: Çünkü, özellikle de günümüzde bu hassas konuya ilişkin böyle bir stereo tipleştirme yapmak sosyolojik olarak da birçok soruyu akla getiriyor. Sanatçının ise bu konuyla ilgili açıklaması şu şekilde: ‘Bizler Avrupa’da bu heterojen grubu, stereo tipleştirme yoluyla tek bir alanda değerlendiriyoruz. Bunu göstermek istiyorum.’ Rosefeldt bunun sadece Avrupa sınırları içinde değil, her yerde problemli bir konu olduğunu söylüyor. ‘Bu video ile karşıdakine bakış açısını değerlendirmek istiyorum,’ diyor Rosefeldt. Sanatçıya göre, çağdaş toplumlar tıpkı bir kaleydoskop gibi. ‘Ben de bu çeşitliliği bir mozaik gibi kullanmayı seviyorum,’ diyor.

Manifesto ve Deep Gold’un üretim süreçleri

Elbette, sanatçının en çok bilinen ve takdir edilen işi Manifesto ancak,  yine çarpıcı bir çağdaş konunun işlendiği ve akılda kalıcı işlerinden birisi de Deep Gold. 

Rosefeldt için Luis Bunuel’e bir saygı duruşu niteliğinde. Deep Gold’da başroldeki karakter, Bunuel’in L’Age d’Or  (Altın Çağ) adlı filmindeki karakterin aynısı. ‘Her iki karakter de birbirine benziyor,’ diyor Rosefeldt ve Deep Gold’un (Derin Altın) anlamının da Bunuel’in bu efsanevi işine gönderme yaptığını söylüyor. 

Deep Gold’un bir özelliği de cinsiyetçilik üzerinden ilerleyen konusu. Rosefeldt bu videosunda cinsiyetçi klişeleri bir kenara bırakılan ve kadın cinselliğinin baskın olduğu bir dünyayı anlatıyor. Bu dünyada kadınlar cinselliklerini ve tercihlerini saklamak yerine ifade ediyor. Bu eserin üretim sürecinde senaryoyu yazarken oldukça zorlanmış Rosefeldt. ‘Üretim süreçleri her zaman çok araştırma gerektiren, günler süren okumaların getirdiği bir sonuç. Ama Deep Gold’un üretim süreci gerçekten uzundu,’ diyor Rosefeldt. Deep Gold’u üretirken Manifesto’nun ilk fikri geldi aklıma. Yaratıcı üretim süreçlerinin bu şekilde ilerlediğini de belirtiyor. ‘Bir konuda araştırma yaparken, başka bir şeyin ilk fikri ortaya çıkıyor.’ 

Ecriture automatic  (Otomatik yazı)

Rosefeldt, Deep Gold’un üretim sürecine girişmeden önce bir fikre sahipmiş ama senaryoda neler olacağını bilemiyormuş. ‘Sonunda da ecriture automatic, denilen (otomatik yazı) yöntemini denedim. Ecriture automatic bilinçaltı akış tekniğiyle süresiz bir şekilde yazı yazmaktır. Yazarken de ortaya Deep Gold’un senaryosu çıktı: Bir kadın sahneye girer ve kaldırıma çişini yapar ve böylece senaryo başlar... Evet, biliyorum belki de bunun cinsel bir yanı yok ama yine de kadınlar üzerinde durduğum cinsel özgürlük ve cinsiyetçi eşitlik temasına uygun geldi ve bu şekilde başlamasına karar verdim.’

Kadınların kendi cinselliklerini ret etmedikleri ve bunu provokatif bir dille anlatılan bu Deep Gold, Rosefeldt’in Manifesto’dan bir önceki eseri olma özelliğini de taşıyor. 

Galeri duvarlarının ötesine çıkmak

Belki de, Manifesto da, Rosefeldt’in oldukça yoğun bir şekilde eşit cinsiyetçilik temasını irdelediği videolardan birisi. Bu video için Cate Blanchett ile çalışan Rosefeldt şöyle diyor: ‘Cate ile birkaç yıl önce tanıştık ve birlikte bir şeyler yapmaya karar verdik. Ama o zamana kadar ona uygun bir eser çıkmadı ortaya.’

Manifesto bir yandan sanatı ve manifestoları tiye alıyor, diğer yandan ise bir kadının çağdaş toplum içinde varoluşuna göndermeler yapıyor. Blanchett bu 13 kanallı videoda, 13 farklı karaktere bürünüyor. Her karakter farklı bir manifesto okuyor. Blanchett, bazen mutaassıp bir ev kadını, bazen de rock-chick tarzıyla bu farklı manifestoları okurken oldukça komik ve ilham verici.  Rosefeldt senaryoyu yazarken özellikle bazı konuşmaların bu kadar eğlendirici ve komik olmasını istemiş. Diğer yandan, Blanchett gibi bir sanatçı ile çalışma konusunda da oldukça yerinde bir yorum yapıyor: ‘O inanılmaz bir aktris. Gerçekten çok yetenekli. Deep Gold’dan sonra bir karar verdim, ya galeri duvarları arasında sıkışacaktım, ya da daha çok izleyiciye ulaşmak için bir adım atacaktım. Daha geniş bir izleyici kitlesine nasıl ulaşırım diye düşündüm. Böylece, Cate ile çalışmaya karar verdim. Ancak, elbette her ünlü sanatçı ile çalışırken sanatçının ünü, eserin önüne geçebilir ve bu bir risktir.  Ama, bu sefer öyle olmadı ve Manifesto’da bir eser olarak, Cate kadar ses getirdi.’

Manifesto’nun üretim süreci için uzun süre araştırma yaptığını söyleyen Rosefeldt, yaratıcılık süreçlerinin oldukça kırılgan bir an’a bağlı olduğuna inanıyor. Ancak, bu yaratıcılık konusunu da çok abartmamak gerektiğine inanıyor ve şunu söylüyor: ‘Jim Jarmusch’un bir sözü vardır, hiçbir şey orjinal değildir.’ Ben de buna inanıyorum. Her şey birbirinin ardından gelir ve takip eder. Dahi bir beyin yoktur ve biz aslında tecrübe ettiğimiz şeyleri üretiriz.’

www.julianrosefeldt.com